ÜLKEMİZDE SINIR TİCARETİ

Sınır Ticareti ülkemizin Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde sınır bölgelerinde bulunan illerin ihtiyaçlarının bir kısmının, sınır komşusu ülkelerden ithalat yoluyla daha düşük maliyetle karşılanması , sınır bölgelerinde karşılıklı güven ortamının artması , mal kaçakçılığının asgariye indirilmesi, dış ticaret hacminin genişletilmesi, bölge insanının refah düzeyinin yükseltilmesi, istihdamın artırılması ve bu illerimizin İhracatının arttırılması suretiyle söz konusu illere ekonomik canlılık kazandırılması amacıyla yapılan ticari işlemlerdir.

Sınır ticaretine konu ürünler sadece sınır ticaretine yetkili iller içerisinde yapılması ve bu kapsamda getirilen malların o illerin ihtiyaçlarında kullanılması esastır. Sınır ticaretinin artması ülkemiz mallarının komşu ülkelerde daha iyi tanınması ve yaygınlaşması bunun sonucu mallarımıza olan talebin artmasına etken olmaktadır.

Sınır Ticareti 03.12.2021 tarih ve 31678 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 4874 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar kapsamında yapılmaktadır, ilgili kararda sınır ticaretinin yapılması için Sınır Ticaret Merkezleri ve sınır Ticaretine yetkili Gümrük Kapıları aşağıdaki şekilde belirtilmiştir.

Sınır Ticaret Merkezleri

Sınır Ticaretine konu ürünler için işlem tahsis edecek Esnaf ve Tacirin sınır ticareti kapsamında ithalat ve ihracat yapabilmesi , mağaza kiralayabilmesi için  en az 1 (bir) yıldır yerleşik olarak faaliyette olması ve Sınır Ticareti Belgesine sahip olması şarttır. Bu şartları sağlayan Esnaf ve Tacirler bulunan esnaf ve tacirler ürün giriş ve çıkışına yetkili “Gümrük Kapısından” veya “Sınır Ticareti Merkezlerinden” ithalat ve ihracat yapabilirler.

Sınır Ticaret Belgesi (STB)

STB; Sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalat yapılması ile Sınır Ticaret Merkezinde (STM) mağaza kiralanması için Valilik tarafından düzenlenen belgedir. Sınır Ticareti Belgesi başvuruları İl Ticaret Odası veya İl Ticaret ve Sanayi Odasına yapılır.  Söz konusu odalar talepleri İl Değerlendirme Komisyonuna iletir. Değerlendirme Komisyonu, başvuru tarihinden itibaren 10 işgünü içerisinde müracaatları inceleyerek sonuçlandırır. Müracaatları uygun görülen esnaf ve tacirlere, Valilikçe Sınır Ticareti Belgesi verilir.  Belgenin geçerlilik süresi 3  yıl  olup, süre bitiminde talep üzerine Valilikçe yeni belge düzenlenir. Belge hiçbir şekilde devredilemez.

İthalat Uygunluk Belgesi (İUB) Nedir?

İUB; İlgili gümrük kapısından ve Sınır Ticaret Merkezlerinden ithalat yapılması için Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından düzenlenen belgedir. İthalat Uygunluk Belgesinin geçerlik süresi düzenlendiği tarihten itibaren 90 gün olup, bu süre uzatılamaz,  hiçbir şekilde devredilemez.

Sınır Ticaret Belgesini Kimler Alamaz?

12.4.1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu, 7.2.2013 tarihli ve 6415 sayılı Terörizmin Finansmanının Önlenmesi Hakkında Kanun, 21.3.2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, 26.9.2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, 10.7.1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanun, 15.7.1950 tarihli ve 5682 sayılı Pasaport Kanunu, 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu ile 20.2.1930 tarihli ve 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanunda sayılı suçlardan, kesinleşmiş mahkûmiyet kararları bulunan esnaf ve tacir ile bunların sahibi, ortağı veya yöneticisi olduğu firmalara, cezalarını çekmiş yada affa uğramış dahi olsalar Sınır Ticaret Belgesi düzenlenmez. Belirtilen suçlardan dolayı kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunduğu sonradan tespit edilenlerin sınır ticaretine ilişkin belgeleri Valilikçe iptal edilir ve bu kişilerin yeni talepleri değerlendirilmeye alınmaz.

Sınır Ticaretinde değer, miktar ve zaman bakımından sınırlamalar var mıdır?

Ülke Bazında Sınırlama: 2021/4874 sayılı Karar’da da belirtildiği üzere “İthalat Değer Limiti” de denilen bu uygulamaya göre;  sınır illerimize komşu bir ülke ile aramızda,  bir yılda toplam 150 milyon dolara kadar (Her bir komşu ülke için ithalat değer limiti 150 Milyon ABD Dolarından daha az olarak da belirlenebilir) ithalat sınırı bulunmaktadır.

Sektörler Bazında Sınırlama: Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin 2016/11 sayılı Tebliğ uyarınca İthalat Değer Limiti; CIF ithal kıymeti üzerinden, 75 milyon dolara kadar “Tarım Ürünleri” ve 75 milyon dolara kadar “Sanayi Ürünleri” olmak üzere; ülke bazında yıllık toplam tutarın azami 150  milyon doları geçmemesi kaydıyla, söz konusu sektörel değerlerin ilgili sınır illerine nufüsları oranında paylaştırılması suretiyle tespit edilir. Diğer bir deyişle; ülke bazında belirlenen 150  milyon dolarlık miktarın yarısının tarım ürünleri, diğer yarısının ise sanayi ürünleri için kullanılması şarttır.

Ürünler Bazında Sınırlama: 2021/4874 Sayılı Karar gereğince; İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl içinde  her bir ürün için  düzenlenmesi uygun görülecek İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır ili bazında tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithalat değer limitinin %5’ ini geçemez.

Menşe Sınırlaması: Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2021/4874 sayılı Karar kapsamında; İthalat işlemlerinde, eşyanın ilgili sınır ülkesinde üretildiğine veya imal edildiğine dair ithalatın yapılacağı ülkenin yetkili makamlarınca düzenlenen menşe şahadetnamesi ilgili gümrüklerce aranır. Yani sınır ticareti kapsamında ithali yapılacak ürün, sınır ticareti yapılacak ülke menşeli olmak zorundadır (Sanayi ürünlerinin ithalatında ibraz edilen menşe şahadetnamesinde, ilgili komşu ülkedeki Türkiye Cumhuriyeti Büyükelçiliği veya Konsolosluğunun tasdiki gümrük idaresince aranır).

Zaman Sınırlaması: 2021/4874 Sayılı Karar’da belirtildiği üzere; “bir esnaf veya tacir” ya da “STM mağazası” tarafından, 30 gün içerisinde en fazla 75 bin dolara kadar  eşya ithal edilebilir.

Sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalatı yapılamayacak ürünler nelerdir?

2021/4874 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar’da; sınır ticareti kapsamına girmeyen ürünler aşağıdaki gibi sıralanmıştır:

İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış maddeler, Ticaret Politikası Önlemleri kapsamındaki kota, koruma, damping ve sübvansiyona karşı vergi önlemlerine tabi ürünler, Petrol ve petrol ürünleri ile 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silâh, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun kapsamında kontrole tabi ürünler, Yerli üretimin ve imalatın korunması ile haksız rekabetin önlenmesi amacıyla çay, şeker, fındık ve antepfıstığı ile Bakanlık tarafından ithalatı durdurulan diğer ürünler, İthalatı Tarım ve Orman Bakanlığının iznine tabi olan veteriner ilaçları, veteriner biyolojik ürünleri ve bunların bileşimine giren veya üretiminde kullanılan etkin maddeler, Canlı hayvan ticareti ile Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından insan, bitki ve hayvan sağlığı açısından risk teşkil ettiği belirlenen ürünler sınır ticaretine konu edilemez.

• İthalat Rejim Kararı, İhracat Rejim Kararı ve Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Rejimi Kararı ve diğer mevzuatla ihracı ve ithali izne tabi ürünlerin sınır ticaretine konu edilmesi,  ilgili mercilerin izni ile mümkündür.

• Üçüncü ülke menşeli ürünlerin sınır ticareti kapsamında ithalatına izin verilmez.

• Sınır ticareti kapsamında, transit ticaret ile Dahilde İşleme Rejimi kapsamında ithalat ve ihracata müsaade edilmez.

Sınır Ticareti yoluyla yapılacak ithalatta tek ve maktu vergi uygulanır. Gümrük vergisi %0, Katma Değer Vergisi ile Özel Tüketim Vergisi oranları tam olarak dikkate alınarak hesaplanır.