GÜMRÜK VERGİ İŞLEMLERİNİN TAHAKKUKLARINDA YÜRÜTMENİN DURDURULMASI

Gümrük vergileri vergi mahkemesinde dava çeşidi olarak vergi uyuşmazlık türü olmakla birlikte gümrük işlemlerinin bir kısmını oluşturan gümrük vergilerin tahakkuk işlemi bakımından konunun ayrıca irdelenmesi gerekmektedir. Gümrük vergilerinde tahakkuklara karşı davaların açılması halinde;

2577 sayılı İdari Yargılama Usul Kanunu madde 27 “Vergi mahkemelerinde, vergi uyuşmazlıklarından doğan davaların açılması, tarh edilen vergi, resim ve harçlar ile benzeri mali yükümlerin ve bunların zam ve cezalarının dava konusu edilen bölümünün tahsil işlemlerini durdurur.” hükmünü amirdir.

Nitekim, İdari Yargılama Usul Kanunu’nda vergi mahkemelerinde görülen vergi uyuşmazlıkları için davanın açılması ile yürütmeyi kendiliğinden durduğu belirtilmiştir. Ekstra olarak Vergi mahkemesinden “Yürütmenin durdurulması taleplidir.” şeklinde bir istemde bulunmaya gerek yoktur. Bu yüzden yürütmenin durdurulması için Kanuna atfen belirtecek olursak zaten dava açmakla süreler durduğu belirtilmiştir.

4458 sayılı Gümrük Kanunu 197 maddesinin 5. Fıkrasına göre

“…… tebliğ edilen gümrük vergileri; 242 nci maddede belirtilen sürelerde itirazda bulunulmaması veya süresi içinde idari yargı mercilerine başvurulmaması hallerinde bu sürelerin bittiği tarihte kesinleşir; dava açılması halinde mahkemece yükümlü aleyhine verilen kararın gümrük idaresine tebliğ edildiği tarihte tahsil edilebilir hale gelir” şeklinde belirtilmiştir.

Her iki madde de kanun lafzında karşılaştırıldığında; Gümrük vergilerin tahakkuk işlemi ile ilgili bir dava açan davacının ayrıca yürütmenin durdurulmasını talep etmesine gerek bulunmadığı açıkça belirtilmiştir. Davanın dava açma süresi içerisinde açıldığı takdirde tahakkuk eden vergilere ilişkin yürütme gücü hukuki olarak dava sonuçlanıncaya kadar durdurulmuş olacaktır. Ancak belirtmekte fayda var ki; yürütme durdurma kararının tüm gümrük işlemleri için değil yalnızca gümrük vergilerine ilişkin olanları kapsadığı açıktır. Bu hususa dikkat etmek gerekmektedir.

İhtirazi kayıt, Bazı hakların sonradan kullanılabilmesi için hukuki işlem esnasında konulan çekince kaydı olduğu için, mükelleflerin, idarenin vergilendirme ile ilgili işlemlerine karşı, hakkını arama imkanını sunmaktadır.

2577 sayılı İYUK’un m. 27/4 de , "ihtirazi kayıtla verilen beyannameler üzerine yapılan işlemlerden dolayı açılan davalarda" tahsilat işlemlerinin devam edeceği belirtilmek suretiyle belli bir düzenlemeye bağlanmıştır. Işte böyle bir durumda mahkemeden yürütmenin durdurulması için karar alınması gereklidir. Davacı açmış olduğu davayı kazandığında ödeme emri iptal edilirse tahsil işlemleri iptal edilmiş olur.

Gümrük vergileri açısından yükümlülüğünün başladığı tarih beyannamenin tescil edildiği tarihtir. Beyannamenin tescil tarihinden sonra verilen ihtirazi kayıt dilekçesine dayanılarak idari itiraz yollarına gidilmesi mümkün değildir.

213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 378/2 maddesinde, “…Mükellefler beyan ettikleri matrahlara ve bu matrahlar üzerinden tarh edilen vergilere karşı dava açamazlar. Bu Kanunun vergi hatalarına ait hükümleri mahfuzdur.” olarak belirtilmiştir. Bu hüküm kapsamında, beyan üzerine salınacak vergiye karşı dava açamayacak durumdaki ilgilerin tereddütte bulundukları konularda yargı merciinin hakemliğine başvurmak amacıyla beyannamelerine ihtirazi kayıt koymakta ve bu suretle dava yolunu açabilmektedirler.

Danıştay 4. Dairesi’nin 06.03.1985 tarih, Esas No: 1984/494, Karar No: 1985/616 sayılı bir kararında; “…"ihtirazi kayıtla beyan edilen matrah üzerinden tarh edilen vergilerin dava konusu edilmiş olması tahsilatı durdurmayacağından, kanuni süresi içinde ödenmeyen vergiler için ödeme emri düzenlenmesinde yasaya aykırılıktan bahsedilemez." yönünde kararları mevcuttur.

İhtirazi kayıtla verilen beyannamelere ilişkin olarak yürütmeyi durdurma kararının alındığı tarihte henüz ödenmemiş taksitler varsa, bunlar ödenmeyecek, ödenmiş kısmın da 2577 sayılı Kanun'un 28. maddesi uyarınca (en geç otuz gün içinde) iadesi gerekecektir. Davanın gümrük beyannamesi üzerine tahakkuk ettirilen vergiye yönelik tahakkukun düzenlendiği tarihi izleyen 30 gün içinde açılması gerekir. Tahakkuk eden gümrük vergileri için kesinleşme meydana gelmiş ve ödeme emri düzenlenmişse ödeme emrine karşı açılan davada yürütme kendiliğinden durmaz. Gümrük vergileri ek tahakkuk ve bu tahakkuka bağlı cezalar dâhil Vergi Usul Kanunu kapsamındaki ve bunlara bağlı cezalara karşı açılacak davalarda tahsil işlemlerinin kendiliğinden durması kanun gereği olduğundan idarenin bu durumda itiraz hakkı olmaz. Vergilerle ilgili ve vergi mahkemesince görülmesine rağmen ödeme emirleri için icrailik işlemi kendiliğinden durması söz konusu olmadığından yürütmenin durdurulması için mahkemeden ayrıca talepte bulunarak karar alınması gerekmektedir. Böyle bir durumda yürütmenin durması, aleyhine karar verilen tarafın itirazda bulunması hakkını verir. Yapılacak itiraz, Bölge İdare Mahkemesi nezdinde yapılır. İtiraz üzerine ilgili kararı değerlendiren Bölge İdare Mahkemesi’nin verdiği karar kesindir.