SONRADAN KONTROLE HAZIR MISINIZ?
Gümrük Kanunu’nun 73/1.maddesinde; gümrük idareleri, eşyanın tesliminden sonra ve beyannamedeki bilgilerin doğruluğunu saptamak amacıyla, eşyanın ithal veya ihraç işlemlerini veya sonraki ticari işlemlere ilişkin ticari belge ve verileri kontrol edebilirler. Bu kontroller beyan sahibine, söz konusu işlemler ile doğrudan ya da dolaylı olarak ticari yönden ilgili diğer kişilere veya belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişilere ait yerlerde yapılır, mümkün olduğu takdirde eşya muayene de edilebilir hükmü yer almaktadır.
Gümrük idarelerimizin son yıllarda ileri düzeyde teknolojik altyapıya sahip olması ve fiziksel kapasitenin iyileştirilmesi ile kontrollerin yalnızca gümrüklü sahalarda yapılabilme seviyesi aşılarak ilgili kişilere ait yerlerde sonradan kontrol seviyesine geçilmiştir. Bu denetimlerin, Gümrük Kanunu’nun ilgili maddelerine dayanılarak hazırlanan ‘’Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği’’ uyarınca Ticaret Müfettişleri tarafından beyan sahibine, söz konusu işlemler ile doğrudan ya da dolaylı olarak ticari yönden ilgili diğer kişilere veya belge ve verileri ticari amaçla elinde bulunduran diğer kişilere ait yerlerde yapılması esastır. Ancak, bunun mümkün olmaması halinde sonradan kontrole tabi kişinin yerleşik olduğu yerde varsa gümrük idaresi yoksa başka bir resmi dairede de yapılabilirken, birden çok yerde şubesi olan şirketlere ilişkin sonradan kontroller de şirket merkezinde yapılabilir.
Sonradan kontrol, firmaların gümrük vergileri karşısındaki durumu ile gümrük mevzuatı ve ilgili sair mevzuatlar kapsamında yerine getirilmesi gereken diğer yükümlülüklerin yerine getirilip getirilmediğinin tespiti için gerçekleştirilmektedir. Sonradan kontrol, belirli bir konu (sektör, rejim, tarife, vergi türü vb) ya da belirli bir dönem ile sınırlı olabilir. Denetime tabi tutulacak firmalar, işlem hacimlerine ve birden çok risk kriterine göre belirlenmektedir. Geriye dönük 3 yıllık periyotta gerçekleştirilen tüm gümrük işlemlerinin incelenmesi şeklindeki denetimleri ‘’planlanmış sonradan kontrol’’, belirli konu ve alan ile çerçevelendirilmiş denetimleri ise ‘’plan dışı sonradan kontrol’’ olarak tanımlayabiliriz.
Genel Müdürlük, risk analizi kriterlerine dayanarak sonradan kontrole tabi tutulacak riskli kişi veya işlemleri tespit eder. Sonradan kontrol, planlı ve sistematik bir şekilde işlemekte olup kontrole tabi tutulacak kişiler bir kontrol planı çerçevesinde önceden belirlenir. Gerek görülürse, yıllık planlı kontrollerin dışında da sonradan kontrol yapılabilir.
Sonradan kontrolü yapacak Müfettiş, sonradan kontrole başlama tarihinden en az on gün önce sonradan kontrole başlanacağını ilgilisine bildirir. Sonradan kontrolün amacını tehlikeye düşürecek bir durum varsa önceden tebligatta bulunulmaz, bu durumda kontrol mahalline gidildiğinde müfettiş tarafından ilgili kişilere bilgi verilir. Sonradan kontrolü yapan müfettişin önerisi ve ilgili makamların onayı ile kontrol programına ekleme yapılabilir veya kapsamı genişletilebilir. Sonradan kontrol sonucunda ilgili müfettiş tüm tespitlerini belirttiği, idarece yapılması gereken iş ve işlemleri kapsayan sonradan kontrol raporunu düzenleyerek Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderir. Diğer makamların görüş ve onay süreçlerinden sonra, sonradan kontrol raporunda tahsil edilmesi gereken vergi veya uygulanması gereken idari para cezası ve benzeri yaptırımlar mevcut ise ilgili genel müdürlük, ilgili gümrük müdürlüklerine talimat göndererek tahakkuk ve tahsilatların yerine getirilmesini ister. İlgili gümrük müdürlükleri de müfettiş raporu doğrultusunda tahakkuk ve idari işlemleri gerçekleştirerek yükümlüye gerekli tebliğleri iletir.
Dış ticarete konu edilen eşyaların gümrük işlemlerinin tamamlanması, ilgili gümrük beyanlarının idare tarafından sonradan kontrol edilmeyeceği ve cezai müeyyide ile karşı karşıya kalınmayacağı anlamı taşımamaktadır. Bu itibar ile uluslararası ticaret yapan firmaların gümrük ve dış ticaret mevzuatına hakim yetişmiş personelleri bünyelerinde bulundurmalarının yanı sıra tecrübe ve yetkinlik sahibi, çağımız teknolojilerini ileri düzeyde kullanan, değişim ile değişiklikleri yakından takip eden ve bu bağlamda vizyon ve misyonunu belirlemiş, dış ticaretin her aşamasında mevzuat desteği ve danışmanlık vererek, süreç takibine de özen gösteren bir gümrük müşavirliği firmasından hizmet almaları da önem arz etmektedir. Sonradan üzülmemek için önlemleri baştan alarak tüm süreçleri doğru kurgulamak ve düzenli aralıklarla isabetli kontroller yapmanın dış ticaretteki tüm paydaşların faydasına olacağı aşikardır.
