SET HALİNDEKİ EŞYALARIN GÜMRÜKLERDE BEYANINDA YAŞANAN SORUNLAR

Dış Ticarete konu her eşya için, Gümrük idarelerinde beyan edilmesi zorunlu olan bir Gümrük Tarife İstatistik pozisyonu bulunmaktadır.

Şu kadar ki, Gümrük Kanunu’nun 15.nci maddesinin 1 ve 2.nci fıkraları "Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.","Eşya ticaretine ilişkin özel hükümlerle belirlenmiş diğer önlemler, gerektiği takdirde, söz konusu eşyanın tarife pozisyonuna göre uygulanır." hükümlerine amirdir.

Bu Gümrük Tarifesi ifadesinin kapsamı aynı kanunda aşağıdaki gibi tanımlanmıştır.

a) Cumhurbaşkanınca kabul edilen Türk Gümrük Tarife Cetvelini,

b) Tamamen veya kısmen Türk Gümrük Tarife Cetveline dayanan veya bu cetvele alt açılımlar ekleyen ve eşya ticaretine ilişkin tarife önlemlerinin uygulanması için tespit edilen diğer cetvelleri,

c) Türk Gümrük Tarifesinin kapsadığı eşyaya uygulanacak; Gümrük vergi oranlarını, Tarım politikası veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ithalat vergilerini,

d) Türkiye'nin bazı ülkeler veya ülke grupları ile yaptığı tercihli bir tarife uygulaması gerektiren anlaşmalarda yer alan tercihli tarife uygulamalarını,

e) Türkiye tarafından tek taraflı olarak bazı ülkeler, ülke grupları veya toprak parçaları için tanınan tercihli tarife uygulamalarını,

f) İthalat vergilerinde, bazı eşyaya şartlı olarak uygulanacak muafiyet veya indirim uygulamalarını,

g) Yukarıdakilerin dışında kalan diğer tarife uygulamalarını

kapsamaktadır.

Gümrük Kanunu’nun 15/6.ncı fıkrası ile Eşyanın tarife pozisyonunun belirlenmesi deyimi; ‘’Yürürlükteki hükümlere uygun olarak, söz konusu eşyanın girdiği; Türk Gümrük Tarife Cetvelinin veya diğer cetvelin alt açılımlarının, tamamen veya kısmen Türk Gümrük Tarifesine dayanan ya da bu tarife cetveline alt açılımlar ekleyen ve özel alanlara ait eşya ticaretine ilişkin tarife dışı önlemlerin uygulanması amacıyla Cumhurbaşkanı Kararı ile oluşturulan bir diğer cetvelin alt açılımlarının belirlenmesi” şeklinde tanımlanmış olup, aynı kanunun 15/7.nci fıkrası ile Gümrük Tarife Cetveli, izahnamesi ve eşya fihristinin Bakanlıkça hazırlanarak, Resmi Gazetede yayımlanması ile bu metinlerin idari ve kazai uygulamalarda esas tutulması gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Bu hükümler ve tanımlar kapsamında eşyanın Gümrük İdarelerinde beyan edilmesi için belirlenecek olan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu kısaca yürürlükte olan kabul edilmiş tarife cetveline, izahname notlarına ve Genel yorum kurallarına göre tayin edilmektedir.

Peki yer yüzünde yer alan her türlü eşyanın 12’li bazda bir numarası olabilir mi? sorusunun cevabı açıktır, hayır mümkün değil, yıllara dayanan tarihi ile tarife cetvelleri, uluslararası ticarete konu olan eşyayı, Bölüm, Fasıl ve Tali Fasıllara ayırarak sistematik bir şekilde göstermektedir. Birçok eşya gruplandırılarak bu başlıklar altında listelenmiş olup, bu başlıklarda içerdikleri eşyanın çok sayıda ve çeşitli oluşu nedeniyle tamamını göstermeye ve belirtmeye yeterli olmamaktadırlar.

Örneğin, bir canlı koyun 01.04 tarife pozisyonunda, bir binek otomobil 87.03 tarife pozisyonunda ve yine bir bilgisayar 84.71 tarife pozisyonunda kolaylıkla sınıflandırılabilirken, Tarife metinlerinde, bölüm, fasıl, tali fasıl, tarife ve alt pozisyon açıklama notlarında aksine bir hüküm bulunmadıkça,

1) İmali bitirilmemiş veya aksamı tamamlanmamış, sökülmüş veya monte edilmemiş veya son şeklini almamış eşyalar 2-a,

2) Karışım veya birleşim halinde ki eşyalar veya başka maddelerle birleştirilmiş veya karıştırılmış eşya ve maddeler 2-b,

3) İlk bakışta iki veya daha çok pozisyona girebilecek şekilde olan karışımlar, çeşitli maddelerden oluşan bileşik eşya, çeşitli eşyanın birleşmesinden meydana gelen bileşik eşya ile perakende satılacak hale getirilmiş takım halinde bulunan eşyalar ise 3-a, 3-b veya 3-c,

Numaralı genel yorum kurallarına göre sınıflandırılmaktadır.

Makalemizin konusu; perakende satılacak hale getirilmiş takım halindeki eşyaların sınıflandırılması ve bu eşyaların beyan edilmesi konularını açıklayan Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2011/40 sayılı genelgesidir.

Önce perakende satılacak hale getirilmiş takım halindeki eşyaların sınıflandırılması nasıl yapılır ona bakalım.

1) Tarife metinlerinde, bölüm, fasıl, tali fasıl, tarife ve alt pozisyon açıklama notlarında aksine bir hüküm bulunmaması gerekir. (örneğin; 82.06 tarife pozisyonu tarife cetvelinde ‘’82.02 ila 82.05 Pozisyonlarındaki aletlerin iki veya daha fazlasından meydana gelen aletler (perakende satış için hazırlanmış takım halinde)

2) İlk bakışta farklı pozisyonlarda sınıflandırılabilen en az iki farklı eşyayı içermelidir.

3) Özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmiş ürünler veya eşyalardan oluşmalıdır.

4) Yeniden paketlemeye gerek kalmadan doğrudan kullanıcılara satış için uygun biçimde hazırlanmış halde olmalıdır. (örneğin; kutu veya mahfaza içinde, aynı palet üzerinde vb. gibi).

Bu ana kuralları taşıyan takım halindeki eşyaların tarifedeki yeri, bunlara esas niteliğini (mümeyyiz vasıf) veren madde veya eşya saptanabildiği takdirde buna göre bulunur.

Peki esas nitelik nasıl belirlenir? Eşyayı teşkil eden çeşitli maddelerin veya onu meydana getiren çeşitli eşyanın içeriği, hacmi, ağırlığı veya miktarı, kıymeti veya eşyanın kullanımındaki önemine göre belirlenir.

Örnek 1: Saç bakımında kullanılmak üzere perakende satış için bir araya getirilmiş bir şişe şampuan (3305.10.00.00.00 GTİP) ve bir şişe saç losyonundan (3305.90.00.90.00 GTİP) oluşan set özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmiş olduğundan sete esas niteliğini şampuan verdiği için 3305.10.00.00.00 GTİP’ te sınıflandırılmalıdır. (müsbet)

Örnek 2: Deri bir mahfaza (42.02 pozisyonu) içine konulmuş bir elektrikli saç makası (85.10 pozisyonu), bir tarak (96.15 pozisyonu), bir çift makas (82.13 pozisyonu), bir fırça (96.03 pozisyonu) ve dokumaya elverişli maddelerden havludan (63.02 pozisyonu) oluşan saç tuvalet takımı (seti) 85.10 pozisyonunda sınıflandırılmalıdır. (müsbet)

Örnek 3: Aynı dekoratif motiflere sahip olan ve tek bir kutu içinde satışa sunulan kol saati (9102.19.00.00.00), cep tipi elektronik hesap makinesi (8470.10.00.00.00) ve tükenmez kalemden (9608.10.10.10.00) oluşan eşya özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmediğinden set olarak değil tek bir GTİP’ te değil her biri ayrı ayrı GTİP’ ler de sınıflandırılmalıdır. (menfi)

Örnek 4: Bir kutu karides konservesi (16.05 pozisyonu), bir kutu karaciğer ezmesi (pate defoie) (16.02 pozisyonu), bir kutu peynir (04.06 pozisyonu), bir kutu dilimlenmiş domuz pastırması (16.02 pozisyonu) ve bir kutu sos kokteyli (16.01 pozisyonu) tek bir GTİP’te değil her biri ayrı ayrı GTİP’ler de sınıflandırılmalıdır. (menfi)

Örnek 5: İçinde bir adet dokuma denim kumaştan üçgen şeklinde bandana, saç örgüsü şeklinde bir süs, yapay elmas taşlar ve bandanayı süslemek için kullanılacak bir adet yapıştırıcı bulunan ve bu parçalarla ilgisi bulunmayan, kendi karton kutusunda ayrıca paketlenmiş halde bir silgi eklenmiş olan 'Yaratıcılık Seti'. Böyle bir setin içindeki söz konusu silgi ihmal edilmeli ve GYK 3(b)'ye göre bütün bu eşyalar (silgi dâhil) set olarak sınıflandırılmalıdır. (müspet)

Örnek 6: Muhtelif tuvalet müstahzarının (örneğin, duş jeli, sabun, banyo tuzu ve vücut losyonu) yanında kendi karton kutusu içinde paketli halde bir adet kıymeti setin toplam kıymetini artıracak şekilde yüksek olan ve setin diğer bileşenleri bittikten sonra hala kullanılabilecek nitelikte dekoratif bir mum bulunması halinde; söz konusu mum göz ardı edilememeli ve tüm eşyalar ayrı ayrı sınıflandırılmalıdır. (menfi)

Peki üreticiler veya satıcılar, pazarlama faaliyeti açısından takım halinde birden fazla eşya içeren setleri planlarken gümrük mevzuatını düşünürler mi? Tabi ki hayır. Dolayısıyla birçok takım halinde pazarlanan ve gümrüğe tabi olan eşya kanun koyucunun koymuş olduğu kurallar ile çelişmekte ve sıkıntılar yaşanmaktadır.

Takımı oluşturan eşyaların tek bir GTİP te beyan edilebilmesi için, özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirilmiş olup olmadığının ve içlerinden bir tanesinin içerik, hacim, ağırlık veya miktar, kıymet veya kullanımdaki önem olarak esas niteliği verip vermediğini çok iyi tespit etmek gerekmektedir. Seti bozan amaç dışı bir eşya varsa ve kıymet olarak göz ardı edebilecek bir eşya değilse tüm eşyalar ayrı ayrı sınıflandırılmalıdır. Genel yorum kuralı 3-c tatbik edilmemelidir.

Bütün bu uygulamalar neticesinde eğer eşyanız genel yorum kuralı 3-b ye göre takımı oluşturuyorsa yani takımın özel bir gereksinmeyi karşılamak veya belirli bir işlevi yerine getirmek üzere bir araya getirildiği ve eşyalardan bir tanesinin esas niteliği verdiği durumlarda eşyanın bir GTİP’ te beyan edilmesi bütün sorunları çözüyor mu peki? Tabi ki hayır.

Gümrükler Genel Müdürlüğümüzün 2011/40 sayılı genelgesi ile Genel Yorum Kuralı 3-b kuralına uygun olarak esas niteliğini veren eşyanın GTİP’ inde beyan edilen ve bu GTİP üzerinden gümrük vergisi tahsil edilen takım halinde ki eşyalardan herhangi birinin izne tabi olabileceği veya farklı KDV oranına, Özel Tüketim Vergisi veya Dış Ticaret Rejiminin koyduğu yasak veya kısıtlamalara tabi olabileceği ön görülmüş ve aşağıdaki gibi işlem tesis esilmesi gerektiği hüküm altına alınmıştır.

Perakende satılacak hale getirilen set halindeki eşya ile ilgili olarak yükümlüsünce aşağıda belirtilen şekilde işlem yapılacaktır.

1. Gümrük beyannamesinin 31 no’lu kutusunun altında bulunan "satışa esas birim" alanında "set" ölçü birimi kodu seçilecektir.

2. Türk Gümrük Tarife Cetvelinin Genel Yorum Kuralları dikkate alınarak eşyanın set olarak GTİP' i belirlenecek, belirlenen bu GTİP esas alınarak gümrük vergisi hesaplanacaktır.

3. Seti oluşturan her eşyanın ayrı ayrı GTİP' leri tespit edilecek; eşyanın iş bu genelge kapsamında olduğu bilgisi, eşya tanımı ve GTİP tespitleri gümrük beyannamesinin 44 no’lu kutusuna kaydedilecektir.

4. Tespit edilen bu GTİP' lere göre Dış Ticaret Mevzuatı uyarınca gümrük beyannamelerine eklenmesi gereken belgeler, ödenmesi gereken ek mali mükellefiyetler, KDV veya ÖTV Kanunu uyarınca varsa ödenmesi gereken vergiler hesaplanarak gümrük beyannamelerine yansıtılacaktır.

Sorular ve cevapları;

1) Takım halinde ki eşyaların ayrı ayrı beyan edilme imkanı var mıdır?

Hayır yoktur.

2) Fatura da takım halindeki eşya için kıymet olduğundan diğer eşyaların kıymeti nasıl hesaplanır?

Yurt dışından her eşyanın ayrı kıymetini gösterir spesifik fatura talep edilmelidir.

3) Genelgeye göre beyan yapılarak alınmış olan TPS numarası doğal olarak beyan edilen esas kalem ile eşleşmiyor, beyannamenin 44.nolu hanesine yazılsa sıkıntı yaşanır mı?

Muhtemeldir sonradan kontrolde TPS numarası açık kaldığı için sorun yaşanabilir.

4) Takım içerisinde yer alan ve belli bir kurum iznine tabi eşyalardan biri bu izin için yapılan başvuru neticesinde uygun bulunmazsa ne olur?

Elleçleme verilerek o eşya setten ayrılır, beyanname de düzeltme yapılarak müfrez bırakılır, diğer eşyalar ithal edilirken o eşya 3.ncü bir ülkeye transit edilir veya imha edilir.

5) Beyanname oluştururken manuel vergi ilavesi yapılması zaruri olduğundan daha sonrasında herhangi bir ceza ile karşılaşılır mı?

Muhtemeldir zamanın ne getireceği belli olmaz. Benzer örneklere rastlanılmıştır.

6) 3-b kuralına uygun olup tek GTİP’ te beyan edilen eşyanın gümrük vergisi ödenmesi yükümlülüğü, İlave Gümrük Vergisi için de geçerli midir? Yoksa her eşya için ayrıca hesaplanmalı mıdır?

Her ne kadar 3351 sayılı kararın 2.nci maddesinin 5.nci fıkrası ‘’ilave gümrük vergisi hakkında, gümrük vergisinin tabi olduğu usul ve hükümler uygulanır.,, demiş olsa da geçerli değildir. Ayrı olarak hesaplanmalıdır.

7) Takımı oluşturan diğer eşyalar için gümrük vergisi dışında kalan vergi ve ek mali yükümlülüklerin aleyhte olan kısımları, beyana esas olan GTİP’ e ait aynı unsurlardan düşülerek beyan edilebilir mi?

Mevcut mevzuat açısından beyan edilemeyeceği ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.

8) 3-b kuralına uygun olup tek GTİP’ te beyan edilen eşyanın gözetim uygulamasına göre beyan edilmesi gereken birim kıymeti diğer eşyaların kat be kat üzerinde kalıyor sadece onun kilogramına göre beyan edilebilir mi?

Mevcut mevzuat açısından beyan edilemeyeceği ile ilgili herhangi bir hüküm bulunmamaktadır.