PİYASALARDAKİ DALGALANMANIN 5 NEDENİ

Pandemi sonrası dönemde faiz indirimleri ve bilanço genişletme ile ABD, Euro Bölgesi ve neredeyse tüm ülke piyasaları 2021 ve 2022’de hızla yükseldi. Bunun ardından, yükselen enflasyonu dizginlemek amacıyla likidite kısıntıları ve faiz artışları ile küresel büyüme yavaşlamaya başladı.  Yakın geçmişte ise gündem yeniden faiz indirim sürecine evrildi. Bu hepimizin bildiği basit döngü.

Ancak tüm gelişmiş ülke faiz politikaları aynı yönde hareket etmiyordu. 2016-2024 döneminde Japonya Merkez Bankası’nın (BoJ) politika faizi eksi yüzde 0,1 düzeyinde tutuldu. Bundan altı ay önce faiz artı yüzde 0,1’e yükseltildi. 31 Temmuz sabahı ise beklenmedik bir şekilde yüzde 0,25’e çekildi. Bu 2008’den beri Japonya’daki en yüksek politika faizi. Banka bu artışla yetinmeyip, tahvil alımlarını 2026’nın ilk çeyreğine kadar her ay 3 trilyon yen azaltacağını ve  önümüzdeki toplantılarda da faiz artışlarına devam edileceğini duyurdu.

Aynı günün gecesi açıklanan kararla FED politika faizini piyasa beklentilerine paralel olarak %5,25-%5,5 aralığında sabit tuttu. Karar metninde istihdama yönelik risklerin artık enflasyona ilişkin risklerle aynı seviyeye geldiğine işaret edildi. Powell, yaptığı açıklamada önümüzdeki süreçte enflasyon, ekonomik büyüme ve istihdama ilişkin verilerin istedikleri şekilde gerçekleşmesi halinde Eylül’de faiz indirimine gidebileceklerini belirtti.

Şimdi gelelim son günlerde yaşananlara…

1. Dalgalanmanın ilk nedeni Japonya Merkez Bankasının piyasa rutinini bozmasıydı. Piyasa oyuncuları kredi faizi çok düşük olan yen cinsinden borçlanıp, bu fonları getirisi yüksek olan alanlarda kullanıyordu. Faiz artışı, bı borçlanmanın maliyetini artırıp, carry trade cazibesini azaltmaya başladı. Bu nedenle pozisyonlar bozuldu ve yene olan talep artmaya başladı. Bu da birkaç hafta önce 160’ın üzerinde olan Dolar/Yen paritesinin 142’ye kadar düşmesine neden oldu.
2. Yatırım pozisyonları ilk önce kripto paralarda başladı. Bitcoin ve etherium başta olmak üzere çok sayıda sanal parada büyük satışlar geldi. Satışlar bunun ardından hisse senetlerine sıçradı, sonra da değerli metallere. Asyadan başlamak üzere borsa endekslerinde yüzde 10’a ulaşan düşüşler yaşandı.
3. FED'in faiz indirimlerine geç kaldığı bir süredir filizlenen bir endişeydi. Önceki hafta Eylül’de faiz indirimlerine başlanabileceği yönündeki açıklama hoş karşılansa da, gelen reel veriler ekonominin yeniden resesyona doğru gittiği fikrini besledi. ABD 2 yıllık tahvil faizi politika faizinin neredeyse 1,5 puan altına sarktı. Bu 2008’den bu yana ilk kez görülüyor ve iki anlama geliyor. Bir ABD tahvillerine yönelik iştah çok güçlü; iki, piyasa FED’in politika faizi düzeyini gerçekçi bulmuyor.
4. VIX endeksi son aylarda aşırı düşmüştü. VIX, S&P500 endeksinin volatilite göstergesidir. Normal  piyasa koşullarında 20 düzeyinde olması beklenir. Ekonomide işler pek de yolunda değilken endeksin 20 altına inmesi hayra alamet değildir. Öyle de oldu. Bir ay önce 12’ye kadar gerileyen VİX endeksi 2 Ağustos Cuma günü 30 puana kadar çıktı. 6 Ağustos Pazartesi ise küresel satış dalgasının etkisiyle 65 puana sıçradı.
5. Yukarıda sayılanlar kadar önemli olmasa da Ortadoğu’da artan jeopolitik gerilim riskleri artırdı.

Bu beş faktör nedeniyle geçen Cuma ve bu Pazartesi günü piyasalarda büyük satışlar yaşandı. Pazartesi öğleden sonra ABD hizmetler sektörü PMI endeksinin beklenenden iyi gelmesi piyasadaki gerilimi bir nebze de olsa azalttı. Akşam saatlerinde FED üyesi Goolsbee’nin “Ekonomi kötüleşirse FED bunu düzeltir. Her seçenek önümüzde”  açıklaması da güveni artıran bir başka gelişmeydi.

Bu iki günlük şokun derinleşmesini beklemek için bir neden görünmüyor. Ancak hiçbirşey olmamış gibi bir iki gün içinde normalleşme de zor. Önümüzdeki günlerde iniş ve çıkışlarla yeniden piyasalarda bir dengelenme olabilir. 22 Ağustos’ta Dünya genelinden Merkez Bankaları yöneticileri ABD’de Jackson Hall toplantılarında buluşacak. Burada verilecek mesajlar piyasaların normalleşmesi için önemli.