MENŞE BEYANINDAKİ GELİŞMELER
Menşe ispat belgelerinin gümrüğe beyanı/veya beyan edilmemesi uzun bir süredir gümrük camiasının gündeminde. Bilindiği üzere geçmiş dönemde iki farklı ülke ithalatlarında ticaret politikası önlemlerine tabi eşyaların menşe beyanları, doğrudan nakliyat gibi menşe kurallarının ihlali gibi sebebler nedeniyle firmalar çok ağır ek tahakkuk ve ceza kararları ile karşı karşıya kalmıştı. Sonrasında Ticaret Bakanlığı tarafından yapılan mevzuat değişiklikleri ile söz konusu ağır ceza yükü adil bir şekilde hafifletilmeye çalışılmış, camianın ateşi bir nebze olsun indirilmişti.
Son günlerde yine menşe ispat belgelerinin gümrüğe beyanına ilişkin idarelerin farklı uygulamalar içerisinde olduğu ve söz konusu tereddütlerin giderilmesi adına Bakanlık tarafından tasarruflu yazılar ile gümrük idarelerinin talimatlandırılarak bu tereddütlerin giderilmesine çalışıldığı görülüyor.
Bu yazımızda ele alacağımız tasarruflu yazının ilki; Gümrükler Genel Müdürlüğünün 17.10.2023 tarihli 89949163 sayılı tasarruflu yazıları. Söz konusu yazı menşe şahadetnamesinin sonradan ibrazında firmalarca takip edilecek usulün ne olması gerektiği ile ilgili. Bilindiği üzere menşe şahadetnamesinin beyannamenin tescil tarihinden itibaren altı aylık süre içerisinde gümrük idaresine ibraz edilebilmesi mümkün. Ancak söz konusu ibrazın beyanname üzerinde ne şekilde beyan edileceğine ilişkin herhangi bir mevzuat düzenlemesi bulunmuyor. Bu nedenle bazı gümrük idareleri beyannameye menşe şahadetnamesinin sonradan verileceğine ilişkin “S” ibaresi yazılmaması nedeniyle Gümrük Kanununun 241/1 maddesi çerçevesinde usulsüzlük cezası tatbik etmekte, bazı gümrük idareleri ise bu konuyu usulsüzlük olarak görmemekteydi. Bahse konu bu tereddüt Gümrükler Genel Müdürlüğünün anılan yazısı ile son bulmuş oldu. Şöyle ki; “beyanname tescilinde mevcut olmayan ve beyanname ekinde ibraz edilmeyen menşe şahadetnamesine ilişkin olarak beyannamenin 44 no.lu alanında yer alan doğrulama kodu bölümüne “S”, belge referans bölümüne ise "Gümrük Yönetmeliği 38/2 nci maddesi kapsamındadır" ibaresinin yazılması” gerektiği belirtildi. Ancak önemli bir husus: söz konusu düzenleme bu yazının düzenlenme tarihi itibariyle hüküm ihtiva edecek. Dolayısıyla geçmiş dönemde beyannameye “S” ibaresi yazılmamasından kaynaklı olarak herhangi bir usulsüzlük cezası ile muhatap olunmayacaktır. Ancak 17 Ekim ve sonrasında tescil alınacak beyannamelerde bu düzenlemeye dikkat edilmelidir.
Ele alacağımız diğer tasarruflu yazı ise Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nün 20.10.2023 tarihli 90156647 sayılı yazıları: Söz konusu yazının konusunu elektronik menşe ve dolaşım belgelerinin ibrazı oluşturmakta. Bilindiği üzere; belgeleri elektronik ortamda düzenleyen ülkelerin isimleri, Bakanlık resmî internet sitesinden duyurularak firmalar ile paylaşılıyor. Ancak özellikle menşe şahadetnamelerine ilişkin olarak, yabancı idarelerin belgeleri elektronik ortamda düzenlemeye başladıklarına dair Ticaret Bakanlığımıza bildirimde bulunmadığı durumlar ortaya çıkmaya başlamış, dolayısıyla da internet sitesinde ilan edilen listede yer almamasına rağmen elektronik ortamda düzenlenmiş bir menşe/dolaşım belgesi ibraz edildiğinde, gümrük müdürlüklerince doğrudan ek tahakkuk ve ceza kararlarının düzenlenmeye başladığı görülmüştür. Oluşan bu mağduriyetin önüne geçmek amacıyla Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü’nce söz konusu tasarruflu yazı tanzim edilerek, anılan durumda gümrük müdürlüklerince direkt ek tahakkuk ve ceza kararlarının tatbik edilmemesi, öncelikle ilgili menşe/dolaşım belgesine ilişkin olarak sonradan kontrole gidilmesi, sonradan kontrol sonucuna göre işlem yapılması yönünde idareler talimatlandırılmıştır. Bu durumda şunu vurgulamak gerekir ki, eğer geçmiş dönemde bu konuyla ilgili mağduriyet yaşamış ve kendilerine ek tahakkuk ve ceza kararı tebliğ edilmiş firmalar var ise söz konusu tasarruflu yazıyı ilgi göstererek ilgili Bölge Müdürlüğüne itiraz ederek menşe/dolaşım belgesinin sonradan kontrolünü talep edebilir, alınacak cevaba göre de gerekirse bahse konu ek tahakkuk ve ceza kararlarının iptal edilmesini yönünde talepte bulunabilirler.
Görüleceği üzere menşe belgelerinin beyanı, sonradan beyanı, elektronik ortamda beyanı vs. gibi konularda ihtilaflar devam etse de Bakanlığımız tanzim ettiği tasarruflu yazılarla söz konusu ihtilaf ve tereddütleri olabildiğince ortadan kaldırma noktasında gayret göstermekte. Ancak yapılan değişiklikler sonrasında mağduriyet yaşamamak adına yapılan bu değişiklikleri sıkı takip edip yeni düzene göre aksiyon almak gerekiyor. Ayrıca fırsat bulmuşken geçmiş işlemlerin de tekrar gözden geçirilmesinde fayda olacaktır.
