KURUMLARDA DOĞRU İLETİŞİM VE YAPICI ELEŞTİRİ SANATI
Bir kurumun gelişmesinin temelinde iletişim vardır. Çünkü çalışan ve yönetici pozisyonları arasındaki iletişim ağı ve bağlılık kurum içi iletişim ile mümkün olur. İş yerlerinde iletişimin iyi olması halinde; çalışanların moral ve motivasyonu yükselir, verim yükselir, zamandan tasarruf edilir, katılım daha kolay olur, hatalar en aza iner, iş birliği ve koordinasyon kolaylaşır. Tüm bunların sağlanmasıyla bir işletmenin başarılı olması kaçınılmazdır.
Kurum içi iletişim, organizasyon içerisinde yer alan tüm bireylerin ortak bir amaç etrafında toplanıp güç birliği yaparak birlikte çalışabildiği ve işbirliği yaparak her türlü etkinliği paylaşabildiği süreçlerdir. Kurum içi iletişimde organizasyondaki tüm bireyler arasında bilgi iletimi ve alımı mevcuttur.
Kurum içerisinde süreçlerin aksamadan ilerlemesi için kurulan bu iletişim ağında yapıcı eleştiriyi doğru şekilde bu iletişim ağına entegre etmenin önemli bir yeri vardır.
En geniş tanımıyla “Yapıcı eleştiri, başkaları tarafından üretilen herhangi bir işe/ürüne/fikre dair geçerli olan, iyi düşünülerek ve sağlam bir mantık süzgecinden geçirilerek üretilmiş, "Kendimiz eleştirdiğimiz kişinin yerinde olsak nasıl daha iyisini üretebilirdik?" sorusuna yanıt verebilecek şekilde kurgulanmış, hem olumlu hem de olumsuz görüşlerimizi aktaran, düşmanca bir yaklaşım yerine arkadaş canlısı bir tutum sergileyen, karşımızdaki kişinin bulunduğu pozisyonu daha iyi ve üstün bir seviyeye çekmek amacıyla sarf ettiğimiz, iş/ürün/fikir sahibine zamanlı, yerinde, açık bir şekilde, detaylı ve uygulanabilir olacak biçimde sunulan eleştirilerdir.”
Yapıcı eleştiri doğru şekilde yapıldığında kurumu ileriye götüren, ilişkileri güçlendiren, motivasyon sağlayan, gelişime katkıda bulunan bir etmendir.
Peki yapıcı eleştiri ile ilgili dikkat etmemiz gereken hususlar nelerdir?
1. Eleştirinizin geçerli olduğundan emin olun.
Eleştiride bulunurken akla ilk geleni söylemek genelde olumsuz sonuçlar doğurur. Bir eleştirinin yapıcı olabilmesi ve taraflara fayda sağlayabilmesi için öncelikle geçerli olması gerekir.
2. Eleştirmeden önce durumu mantık süzgecinden geçirin.
Olumsuz yaşanan bir olayın ardından çoğu zaman duygusal olarak anlık tepkiler geliştirmeye meyilli oluruz. Bu da iletişimi tıkar ve bizi çözümden uzaklaştırır. Böyle bir durumda anlık tepki vermeden önce birkaç saniye durup düşünerek; kişiye değil, konuya odaklanarak geribildirim vermek bizi çözüme daha çok yaklaştıracaktır. Örneğin bir kişiye “Çok yavaşsın.” demek yerine; “Biraz daha hız kazanman kendini geliştirmen açısından iyi olur.” şeklinde konuyu özetleyen ve bir çözüm yoluyla giden eleştiriler daha yapıcı olacaktır.
3. Doğru zamanı ve doğru mekanı seçin.
Eleştiri için erken davranmak karşı tarafın motivasyonunu düşüreceği gibi, eleştiri için geç kalmak da eleştirinin anlamını ve değerini yitirmesine sebep olabilir. Örneğin bir proje henüz başlamadan projeyle ilgili eleştiri yapmak kendi kaygılarınızı karşıdakine yüklemekten başka bir şey değildir. Ya da proje başladı, ilerledi, aksaklıklar olduğunu görmenize rağmen zamanında eleştiride bulunmadınız. Bu kez de eleştiriyi yönelttiğiniz taraf “Bir anda ne oldu şimdi? Şimdiye kadar böyle bir sorun yoktu.” vb. şeklinde düşünceler geliştirebilir.
Zaman kadar önemli bir diğer unsur da mekandır. Özellikle işle ilgili konularda eleştiri için uygun bir konuşma ortamı yaratmanız ve birebir konuşmanız çok önemlidir.
Kalabalık içerisinde, toplantı esnasında vb. yapacağınız eleştiriler niyetiniz ılımlı yaklaşmak olsa da olumsuz etki yaratır.
4. Sen dili değil, ben dili kullanın.
Doğru iletişimin de anahtarı olan “ben dilini” yapıcı eleştirilerinizde de kullanın. Böylece karşıdaki kişi suçlanmış hissetmeyecek ve durumu daha iyi kavradığı için çözüm için harekete geçecektir.
5. Sandviç metodunu kullanın.
Yapıcı eleştirinin en bilinen ve faydalı metoduna sandviç metodu denir. İsmiyle benzer olan bu teknikte önce karşımızdaki kişiye kendisi hakkında veya yaptığı iş hakkında olumlu bir şey söylenir, sonra eleştiri iletilir ve sonrasında tekrar olumlu bir şey söylenir. Böylece yapılan eleştiri iki pozitif arasında kaldığından daha olumlu bir etki bırakır.
6. Profesyonel duruşunuzu kaybetmemeye özen gösterin.
Ne söylediğiniz kadar nasıl söylediğiniz de önemlidir. Bu nedenle yapıcı eleştiri yaparken üslubunuza özen gösterin ve beden dilinizi doğru kullanmaya gayret edin. İletişim bir bütün olduğu için tüm bunların birleşiminin karşıdaki kişide bıraktığı izlenim önemlidir.
Eleştiri kelimesi Türkçe de dâhil birçok dile olumsuz anlamıyla yerleşmiş olsa da, aslında nötr bir kavramdır ve tanımı gereği olumlu da, olumsuz da olabilir. Bu nedenle bir kişiyi/işi/fikri övmek de bir eleştiridir; ancak kültürel etkiler eleştirilere karşı tetikte olmamıza neden olmaktadır. Kültürümüze yerleşmiş bu öğeleri değiştirmek çok kolay olmamakla birlikte imkansız da değildir. Herkes kendisinden başlayarak yapıcı eleştirilerle bulunduğu ortamı bir adım ileri taşısa; etkisi beklenenden çok daha büyük olur.
