KURGAN VE GÜMRÜĞE ETKİSİ
Hazine ve Maliye Bakanlığı Vergi Denetim Kurulu’nun yayımlamış olduğu rehbere göre Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN), Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilen, cari veriler ile çalışan, işlem riskini ölçen, büyük veri analitiğini kullanarak ekonomideki işlemleri anlık olarak tarayan bir vergisel risk analiz sistemidir.
“Sahte Belge ile Mücadele Stratejisi” kapsamında 1 Ekim 2025 tarihi itibariyle uygulamaya alınan bu sistem ile Hazine ve Maliye Bakanlığı “Sahte Belge ile Mücadelede” yeni bir döneme girdiklerini duyurdu. Çok geçmeden de Eylül ve Ekim ayı içerisinde Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı tarafından mükelleflere bu konu hakkında yoğun tebligatlar gönderilmeye başlandı.
Bu tebligatlarda;
KURGAN tarafından belirli filtrelere dayanılarak Türkiye çapındaki mükelleflerin tüm mal ve hizmetlerine ait alış ve satış işlemlerinin anlık olarak tarandığı,
Çok sayıda kriter ve veri kaynağından toplanan bilgiler üzerinden bu işlemlerin risk puanlarının hesaplandığı ve denetim çalışmalarına dahil edildiği,
İşlem riskini ölçen risk analiz sisteminin temel hedeflerinden birisinin de mükelleflerin hak ve hukukunun gözetilerek denetim birimi nazarındaki risk algısından mümkün olabildiğince erken haberdar edilebilmelerinin sağlanması olduğu,
Belirtilmektedir.
Yine rehbere göre; sistem mükelleflere risk puanı atayarak örneğin ne işlemin tarafı olan alıcıyı ne de satıcıyı riskli mükellef olarak ilan etmemektedir. Alıcı sahte belge kullanıcısı, satıcı sahte belge düzenleyicisi olarak kodlanmamakta veya kendilerine bu şekilde bir risk puanı atanmamaktadır. Sadece işlemin riski ölçülmeye çalışılmaktadır. KURGAN sisteminin çıktıları olarak gönderilen bilgi isteme yazılarında da mükelleflerin riskli olduğuna yönelik bir ifade bulunmamakta ve işlem riski konusunda uyarılarda bulunulmaktadır.
Ancak nihayetinde söz konusu bilgi isteme yazıları firmalara gönderileceğinden, denetlenen/sorgulanan firma sayısında büyük bir artış yaşanacağı aşikardır. Ayrıca bu sistem ile birlikte Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın sahte belge düzenleme ve kullanma konularında daha sert bir tutum içerisine gireceği de muhtemeldir. Denetim sayısı artacağından dolayı da sahte belge düzenleyicisi firma sayısında artış gözlemlenecektir. Bu firmalardan bazıları ithalat veya ihracat gerçekleştiriyorsa gümrük mevzuatı kapsamında incelenmek üzere Ticaret Bakanlığına gönderilecektir. Böylelikle dolaylı yoldan gümrük mevzuatı kapsamında incelenen/soruşturulan firma sayısında da bir artış yaşanacaktır.
Diğer taraftan Ticaret Bakanlığı Ticaret Araştırmaları ve Risk Değerlendirme Genel Müdürlüğü tarafından da yapay zeka destekli benzer bir uygulamanın kullanıldığını biliyoruz. Belki KURGAN’ın uygulamada başarılı sonuçlar alması sonrasında entegre çalışabilecek farklı uygulamalar da geliştirilebilecektir.
Dolayısıyla gerek maliye gerekse de gümrük idaresince gerçekleştirilecek denetimlerin gözle görünür şekilde artacağı düşünüldüğünden, firmaların ithalat ve ihracat işlemlerinde daha dikkatli olması, dolaylı temsil yoluyla işlemlerini gerçekleştiriyorsa Gümrük Müşaviri firmaları ile daha sıkı bir iletişim içerisinde olması ve gerekirse işlemlerini profesyonel bir kadro ile iç denetimden geçirmesi yerinde olacaktır.
