Kişisel Kullanıma Mahsus Kara Taşıtlarının Geçici İthalinde Karşılaşılabilecek Gümrük Cezaları

Kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarının ithaline ilişkin uygulama detaylarının 22.04.2011 tarihli ve 27913 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 1 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliğinde hüküm altına alındığını görmekteyiz. Bu yazımızda, söz konusu ithalat işlemlerinin ihlali neticesinde karşılaşılabilecek gümrük cezaları ele alınacak olup, cezalar kısmına geçmeden önce bahse konu ithalat işlemlerine ilişkin genel bir bilgi vermek yerinde olacaktır.

Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişiler tarafından ikamet yerlerinde üzerlerine kayıtlı bulunan ya da başkasına ait olup vekâleten veya kiralama yoluyla getirilen kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarının giriş işlemleri Gümrük idaresi tarafından kullanılan 1 No.lu Taşıt Takip Programına kaydedilerek gerçekleştirilmektedir. Taşıta ilişkin bilgiler yönünden programdaki kayıtlar esas alınmakta ve kaydı yapan memur tarafından ilgilinin pasaportuna bilgi vermek amacıyla tatbik edilen "taşıt kaşesinde" süre sonu belirtilmektedir.

Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişilerin getirdikleri taşıtlarına gümrük idaresince 730 (yediyüzotuz) gün süre verilmekte, ancak söz konusu süre kişinin Türkiye’de kalabileceği süreden daha uzun olamamaktadır. Ayrıca; sürelerin tamamının kullanılmasından sonra, yeniden Türkiye'ye taşıt getirilebilmesi için kişi ve taşıtın, çıkış tarihinden itibaren en az 185 (yüzseksenbeş) gün süreyle fiilen yurtdışında bulunmaları gerekmektedir.

Bunların dışında taşıt sahiplerine ek süre imkanı da tanınmış olup; kaza, yangın gibi beklenmeyen haller, herkesçe bilinen olağan dışı durumlar, hastalık ve tutukluluk hali gibi olayların taşıtın yurtta kalma süresi içerisinde cereyan ettiğinin resmi belgelerle ispatlanması durumunda süre uzatım talebinde bulunabilinecektir.

Söz konusu sürelerin kontrolünü teminen Gümrük idareleri tarafından taşıt takip programları üzerinden her ay sorgulama yapılmakta ve ihlal durumunun tespiti halinde derhal takibe geçilmektedir.

Yazımızın konusunu da oluşturan, söz konusu ihlallerin varlığı halinde karşılaşılabilecek gümrük cezalarını genel itibariyle vergi kaybı doğuran cezalar, usulsüzlük cezaları ve adli cezalar olmak üzere üç başlık altında toplayabiliriz:

1) Vergi Kaybı Doğuran Cezalar:

Geçici ithaline izin verilen kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarının; getiriliş amacı dışında kullanılması, bir başkasına kiralanması, ödünç verilmesi, başka bir şahsa izinsiz devredilmesi, satılması, hak sahibi olmayan kişilerce kullanılması, taşıtla birlikte giren ve belgelerinde kayıtlı olan parçalarının izinsiz olarak değiştirilmesi, yurtta kalma süreleri içerisinde yurtdışına çıkarılmaması veya herhangi bir gümrük idaresine teslim edilmemesi hâlinde, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Gümrük Kanunun 238 inci maddesi hükümleri uyarınca işlem yapılarak gümrük vergileri tutarının dörtte biri oranında idari para cezası uygulanacaktır.

Burada en önemli husus; söz konusu taşıtın vergileri hesaplanırken taşıtın kıymetinin ve vergilerinin doğru olarak hesaplanmasıdır. Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 14.04.2022/72136406 tarihli sayılı tasarruflu yazılarıyla konuya açıklık getirdiği görülmüş olup; rejim ihlaline konu taşıtların kıymetinin öncelikle ülkemizdeki distribütöründen sorulması, gümrük kıymetinin bu şekilde belirlenememesi durumunda ise ilgili gümrük müdürünün veya görevlendireceği bir müdür yardımcısının başkanlığında gümrük muayene memurunun bulunduğu en az üç kişilik bir komisyon tarafından, eşyanın piyasa fiyatı ve daha önce ithali yapılan aynı veya benzer eşya için tespit edilen fiyatlar da dikkate alınmak suretiyle taşıtın kıymetinin tespit edilmesi gerektiği talimatlandırılmıştır. Ayrıca; taşıtın AB üyesi ülkelerden gelmesi ve o ülke menşeli olması gümrük vergisinin sıfır olarak uygulanması sonucunu doğurmadığı ve 3350 sayılı İthalat Rejim Kararının 2 sayılı listesinin diğer ülkeler sütununda yer alan gümrük vergisi oranının uygulanması gerektiği belirtilmiştir.

Bunların yanında; vergiler hesaplanırken, TRT Bandrol ücreti de hesaplamaya dahil edilecektir. Ayrıca; taşıtın gümrük gözetimine alınmış olması hâlinde özel tüketim vergisi tahakkuka dâhil edilmeyecek, taşıtın mevcut olmaması hâlinde ise özel tüketim vergisi tahakkuka dâhil edilerek işlem yapılacaktır.

2) Usulsüzlük Cezaları:

Yukarıda belirtilen haller dışında kalan usulsüzlük ihlalleri halinde ise Gümrük Kanununun 241’inci maddesi kapsamında işlem yapılacaktır.

Bu kapsamda 09.11.2022/32008 tarihli sayılı Resmi Gazete ile yapılan değişikliğe değinmek faydalı olacaktır.

Şöyle ki; gümrük idaresince, taşıtın gümrük gözetimine bırakılmadan ilgilinin yurtdışına geçici olarak çıkışına, taşıtın başkası tarafından kullanılmayacağına ilişkin iki nüsha olarak düzenlenen ve bir örneği ilgiliye verilen taahhütnamenin alınması halinde izin verilmektedir. Değişiklik öncesinde, söz konusu taahhütnamenin ilgilisi tarafından gümrük idaresine sunulmadan yurt dışına taşıtsız olarak çıkış yapıldığının tespit edilmesi halinde bahse konu ihlal bir rejim ihlali olarak değerlendirilmekte ve yükümlüsüne Gümrük Kanunun 238’nci maddesi kapsamında işlem yapılarak gümrük vergilerinin dörtte biri oranında idari para cezası uygulanmaktaydı. Yükümlü lehine yapılan 09.11.2022 tarihli değişiklik ile söz konusu ihlal usulsüzlük kapsamına alınmış ve Gümrük Kanunun 241/6-e maddesi uyarınca 8 kat usulüzlük cezası uygulanmasına karar verilmiştir. Böylelikle yapılan ihlal ile karşılaşılan ceza arasındaki uyumsuzluk/adaletsizlik giderilmeye çalışılmıştır.

3) Adli Cezalar:

“Vergi Kaybı Doğuran işlemler” başlıklı 1’nci maddede ayrıntısına yer verdiğimiz rejim ihlallerinin ilgilisince kasıtlı olarak yapılması ve rejim kapsamındaki taşıta ilişkin “hile ile yurt dışına çıkarılmış gibi işlem yapılması” hallerinde söz konusu fiil 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kapsamında suç tanımına gireceğinden, anılan Kanun kapsamında adli makamlarca işlem başlatılacaktır.

Yukarıda detaylıca değinildiği üzere, son zamanlarda ceza uygulamalarında her ne kadar yükümlü lehine gelişmeler olsa da geçici olarak ithal edilen kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarında özellikle süre kısıtlarına çok dikkat edilmeli ve yurt içinde kullanımlarda özellikle ilgili taşıtın hak sahibi dışında kullanılmaması, ödünç verilmemesi gibi rejimin gerekliliklerinde hassas olunmalıdır.