KAYDA BAĞLI İHRACAT ÜZERİNE İNCELEME
Gümrük Kanununda belirtildiği şekliyle ihracatı; “serbest dolaşımda bulunan mal ve hizmetlerin ihraç amacıyla başka bir ülkeye gönderilmesi” olarak tanımlayabiliriz. İhracata ilişkin yasal düzenlemelerin esas olarak, 4458 sayılı Gümrük Kanunu, Gümrük Yönetmeliği, 22.12.1995 tarihli İhracat Rejim Kararı, 06/06/2006 tarihli ve 26190 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İhracat Yönetmeliği olduğunu görüyoruz. Ayrıca yayımlanan ihracat tebliğleri ile ülkenin içerisinde bulunduğu ekonomik koşullar gereği ihracat uygulamalarında ara sıra değişikliğe gidilmektedir. Son dönemlerde de bazı temel gıda maddeleri ihracatının da “kayda alınması” yönünde tebliğlerin yoğun şekilde yayımlandığını gözlemliyoruz. Örnek olarak; soğan ve patates, salça, süt ve krema, tereyağı, adi fasulye, kırmızı mercimek ve kümes hayvanlarının etleri ve yenilen sakatatını gösterebiliriz. Bunun sebeplerini ilgili eşyaların yurt içi arz-talep dengesinin korunması, fiyat istikrarının korunması ve dış ticaret politikası çerçevesinde gerek duyulması olarak sıralayabiliriz.
Temel olarak ihracat türlerini; özellik arz etmeyen ihracat, ön izne bağlı ihracat, kayda bağlı ihracat, konsinye ihracat, ithal edilen malın ihracı, serbest bölgelere yapılacak ihracat, bedelsiz ihracat ve ticari kiralama yoluyla yapılan ihracat olarak sayabiliriz. Bunların arasından “kayda bağlı ihracat”ı da, ihracat yönetmeliğinde belirtildiği şekliyle “gümrük beyannamesinin, ihracattan önce İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alındığı ihracat şekli” olarak tanımlayabiliriz. İhracı kayda bağlı bu mallar, Bakanlıkça yayımlanan 2006/7 sayılı İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ’de yapılan ilaveler/çıkarmalar ile belirlenmektedir. Bu Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük beyannamelerinin ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir. Örneğin, Mersin’de faaliyet gösteren bir firma Akdeniz İhracatçı Birliği’ne kayıt yaptırabilir. İstanbul’da yerleşik bir tekstil firması ise İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birliğine kayıt olmalıdır. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere 30 gün olarak belirlenmiştir. Bakanlıkça bu süre daha kısa veya daha uzun olarak belirlenebilir.
Ayrıca; 2020/5 sayılı İhracat Tebliği ile ihracı kayda bağlı mallar listesine eklenen mallara ilişkin gümrük beyannamelerinin, ilgili İhracatçılar Birliği Genel Sekterliğince, Ticaret Bakanlığının (İhracat Genel Müdürlüğü) ön onayının alınmasını müteakip kayda alınması hükme bağlanmıştır. İhracatçılar Birliği Genel Sekterliğine gönderilen ihracat beyannamesi, İhracatçılar Birliği tarafından Bakanlığa iletilecektir. Bakanlığın ön onay vermesinden sonra İhracatçılar Birliğince kayıt işlemi yapılacak ve ihracata onay verilecektir.
Son olarak müeyyide uygulamasına baktığımızda; 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu hükümleri saklı kalmak koşuluyla, ihracı kayda bağlı bir eşyanın kayıt yaptırmadan ihraç edildiğinin tespit edilmesi halinde 4458 sayılı Gümrük Kanununun 235/2-b maddesinde, “eşyanın gümrüklenmiş değerinin onda biri kadar” idari para cezası uygulanacağının hükme bağlandığını görüyoruz. Dolayısıyla her ne kadar ithalat kadar kontrol, izin, şart vs.’ye tabi olmasa da ihracat işlemlerinde de gereken dikkat ve özeni göstermek faydalı olacaktır.
