İHRACAT İKLİM ENDEKSİ NE DİYOR?

İSO tarafından açıklanan ihracat iklimi endeksi Eylül ayında 50,5 değerini aldı. Bu, endeksin 2024 yılında aldığı en düşük değer.

İhracat iklimi endeksi, Türkiye’nin ihracat yaptığı ülkelerin PMI endekslerinin ağırlıklandırılmış ortalaması ile hesaplanıyor. Endeksin 50’nin üzerinde olması, ihracat yaptığımız ülkelerde sanayi performansının arttığına, dolayısı ile talebin de artacağına işaret ederken, 50’nin altında olması, dış talepte daralmaya işaret ediyor.

Endeksin Eylül’de 50,5 olması ihracat için kısmi olumlu bir haber. 50’nin üzerinde olması iyi ama bu yılın en düşük değerine inmesi olumsuz. Zaten sorunlu bir dönemden geçen ihracatımız açısından bu iç açıcı bir durum değil. Nitekim geçici dış ticaret verileri de Eylül ihracatının önceki yıla göre az da olsa gerilediğini gösteriyor. Almanya’da PMI endeksinin sürekli geriliyor olması bizim ihracat görünümümüzü de bozuyor.

Peki, ihracat iklimi endeksi, Türkiye’nin ihracat potansiyelini doğru bir şekilde yansıtıyor mu? Yani endeks artınca, ihracatımız gerçekten artıyor mu? Evet, öyle.

İhracat iklim endeksi ile ihracatımız arasında doğru yönlü ve güçlü bir ilişki var. Ancak burada sıklıkla, endeksi dolar bazında ihracatla karşılaştırmak gibi bir hataya düşülüyor. İhracat iklimi ihracatın dolar bazında ne olabileceği hakkında kesin bir yargıya varmamızı sağlamaz. Endeksi ihracat miktarı ile kıyaslamamız gerekiyor. Aşağıdaki grafik son 3 yılda ihracat iklim endeksi ile ihracat miktar endeksindeki değişimi bir arada gösteriyor.

Gördüğünüz gibi yapışık olmasalar da; her iki veri aynı yönde hareket ediyor. Endeksteki düşüş, ihraç ettiğimiz mal miktarının da düşeceğine işaret ediyor. İhracat miktar endeksindeki son veri Temmuz ayına ait. Ağustos ve Eylül aylarında sarı ile gösterilen miktar endeksinin yönünün de aşağı döndüğünü göreceğiz.

Peki neden iklim endeksi ile dolar bazında ihracatımızı karşılaştırmak doğru değil? Öyle zamanlar oluyor ki, iklim endeksi ciddi sıçramalara yapmasına rağmen, dolar bazında ihracatımızda gerileme olabiliyor. Ya da endeks düşerken ihracatımız artabiliyor. Bunun iki ana nedeni var. Birincisi, ihraç ettiğimiz ürünlerin fiyatı sürekli değişiklik gösteriyor. Örneğin Türkiye’den tanesi 200 euro olan TV de, 800 euro olan TV de ihraç ediliyor. Kimi zaman ucuz olanın ihracatı artarken kimi zaman yüksek fiyatlı olana talep artıyor. Ya da tamamen aynı ürün Temmuz’da 10 Dolara satılırken Ağustos’ta 11 dolara çıkabiliyor. İkincisi ise altın ihracatımızdaki dalgalanma. Miktar bazında altın ihracatımız aydan aya çok değişiyor. Yükte hafif pahada ağır olan bu ürünler nedeniyle, ihracat miktarı ile dolar bazında ihracat birbirinden kopuk değerler alabiliyor.