GÜMRÜKLERDE FİKRİ VE SINAİ MÜLKİYET HAKKININ KORUNMASI İÇİN ALINACAK ÖNLEMLER
Fikri ve Sınai mülkiyet haklarının korunması sayesinde, bireylerin yeni fikirler geliştirmesine, insan sağlığının ve güvenliğinin korunmasına, kaliteli üretimin sağlanmasına, ekonomik büyüme ve istihdamın desteklenmesine, teknolojik ve kültürel ilerlemenin teşvikine,katkı sağlanır. Sahte ve korsan eşya ticareti ülkelerin ekonomilerindeki doğrudan maliyet faktörlerinden biridir. Fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunamaması ülke ekonomisinde iş ve istihdam kaybı yarattığı gibi; ürünlerin sahteleri insan sağlığı üzerinde doğrudan ve ciddi bir tehdit unsuru içermektedir.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarının gümrüklerde korunmasına ilişkin yasal düzenleme 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve Gümrük Yönetmeliğinde yer alır. Bu düzenlemeler gümrük idaresine Fikri ve Sınai Mülkiyet Haklarının korumakla bağlantılı görev ve yetkiler vermektedir. 4458 sayılı Gümrük Kanununa göre, gümrük idaresi, hak sahibinin yaptığı başvuru üzerine veya re’sen hareket ederek fikri ve sınai haklar mevzuatına göre korunması gereken haklar ile ilgili olarak hak sahibinin yetkilerine tecavüz eder nitelikteki eşyanın gümrük işlemlerini durdurmaya/eşyaya el koymaya yetkilidir.
Fikri ve sınai hakların ihlali ile ilgili olarak gümrük idaresinin harekete geçmesine ilişkin başvurular elektronik olarak Gümrükler Genel Müdürlüğüne yapılır. Bu başvuru, hak sahibi, hak sahibinin temsilcisi, hakkı kullanmaya yetkili kişi ya da hakkı kullanmaya yetkili kişinin temsilcisi tarafından yapılabilir.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarına tecavüz eder olduğundan şüphe duyulan eşyanın gümrük işlemlerinin Gümrük Kanunu'nun 57 nci maddesi uyarınca durdurulması talebi, hak sahibi veya temsilcisi tarafından 26/3/2013 tarihli ve 28599 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak 1/4/2013 tarihinde yürürlüğe giren Gümrük Genel Tebliği (Fikri ve Sınai Haklar) (Seri No:1) kapsamında, “Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakları (FSMH) Programı” yoluyla elektronik olarak başvuru yapılmaktadır. Hak sahibi koruma başvurusu yaptıktan sonra, hak sahibinin gümrük idaresinde kullanılan FSMH yazılımında bir koruma talebi başvurusu üzerine eşyanın gümrük işlemleri durdurulur. Durdurma kararı beyan sahibi, bunların temsilcileri (ya da eşyanın zilyetliğini elinde bulunduran kişi) ile hak sahibi veya temsilcisine takip eden ilk iş günü içerisinde bildirilir.
Hak sahibi tarafından Türk Patent ve Marka Kurumu’nda tescilli hakkı için gümrük idaresine koruma talebi başvurusu yoksa dahi, gümrük idarelerinin ihlal şüphesi taşıyan eşyayı 3 iş günü süre ile durdurma yetkisi bulunmaktadır. Bu 3 iş günü içinde hak sahibinin FSMH programı üzerinden bir başvuru yapması ve başvurusunun kabul edilmesi gerekmektedir.
Alıkonulan veya işlemleri durdurulan eşya ile ilgili olarak hak sahibinin on iş günü içinde yetkili mahkemede dava açması ve ihtiyati tedbir kararı alması veya yetkili mahkeme dışında bir mahkemeden ihtiyati tedbir kararı alması ve ihtiyati tedbir kararının alındığı tarihten itibaren on işgünü içinde yetkili mahkemede dava açması ve bu durumu gösterir bir belgenin gümrük idaresine ibrazı gerekir. Bozulabilir eşyada bu süre üç iş günüdür. Fikri ve sınai hakları ihlal ettiği şüphesiyle gümrük işlemleri durdurulan veya alıkonulan ve gümrük gözetimi altında depolanan eşya ile ilgili mali yükümlülükler hak sahibine aittir.
Gümrük idaresince gümrük işlemleri sırasında fikri ve sınai bir hakkı ihlal ettiğinden şüphe edilen eşya Kanunun 53’üncü maddesine istinaden mahkemede dava açılmaksızın veya mahkeme kararı beklenmeksizin kolaylaştırılmış imha yoluyla imha edilebilir.
İmha işlemi, gümrük idaresince eşyanın gümrük işlemlerinin durdurulduğunun veya alıkonulduğunun tebliğ edilmesini takip eden on iş günü, bozulabilir eşya için ise üç iş günü içerisinde, hak sahibi tarafından verilecek fikri ve sınai hakları ihlal eden eşyaya ilişkin detaylara yer verilen dilekçenin ya da eşyanın imha edilmek üzere gümrüğe terk edildiğine ilişkin eşya sahibi veya temsilcisi tarafından verilmiş muvafakatnamenin gümrük idaresine ibraz edilmesi ve bu süreler içerisinde eşya sahibi veya beyan sahibi tarafından itiraz edilmemesi halinde uygulanır. Gümrük idaresinin kabul etmesi şartı ile eşyanın imha edilmek üzere gümrüğe terk edildiğine ilişkin olarak hazırlanan muvafakatname beyan sahibi veya eşya sahibince doğrudan gümrük idaresine ibraz edilebilir. On iş günlük süre haklı bir mazeretin bulunması halinde on iş günü daha uzatılabilir. İmha işlemi, gümrük idaresinin gözetimi ve hak sahibinin sorumluluğu altında gerçekleştirilir. İmha ile ilgili tüm masraflar hak sahibinden alınır. İmha sırasında eşyadan gümrük idaresince numune alınır.
Fikri ve sınai mülkiyet haklarının ihlali gerekçesi ile gümrük idaresince gereğince muayene edilmeden bırakıldığı veya eşyanın alıkonulması için herhangi bir önlem alınmadığı gerekçesi nedeniyle hak sahibine tazminat hakkı doğmaz. Fikri ve sınai mülkiyet hakların ihlali ile mücadele kapsamında, gümrük idaresince başvuru üzerine veya re’sen hareket edilmesi nedeniyle ilgili kişilerin zarara uğramasından gümrük idaresi ve yetkilileri sorumlu tutulamazlar.
