Gümrük Vergisi Hesaplamalarında Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar
Gümrük vergileri, gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre hesaplanır.
4458 sayılı Gümrük Kanun’un “Gümrük vergileri” başlıklı 3/8 maddesinde; Mevzuat uyarınca eşyaya uygulanan ithalat vergilerinin ya da ihracat vergilerinin tümünü; diğer bir ifadeyle; eşyanın Türkiye’ye ithali veya Türkiye’den ihracı nedeniyle Gümrük idarelerince tahakkuk ve tahsil edilen vergiler olarak tanımlanmıştır.
Türkiye’ye ithal edilen ürünler için gönderici ülke fark etmeksizin gümrük vergileri uygulaması yapılmaktadır. Ancak uygulanacak vergi kalemleri ve oranları hususunda gönderici ülkeye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Gümrük Vergisi, dış ticaret süreçlerinde uygulanan bir vergi türüdür. Bu verginin konusu, diğer ülkelerden alınan ya da yurt dışına satılan ürünlerden oluşur. Ülkelerin gümrük sınırlarından geçen ürünler için bu vergiyi ödemek zorunludur. Gümrük tarifelerine göre belirlenmiş olan Vergi Oranları, her yılın Aralık ayının son günlerinde resmi gazete yayımlanan İthalat rejimi kararına ek karar ile belirlenmektedir.
Ülkelerin ekonomilerinin olumlu şekilde artmasına katkı sağlamak amacıyla rekabet artırıcı ve iç piyasayı güçlendirici düzenli ve devamlı politikaların uygulanmasında gümrük vergileri çok önemli katkılar sağlar. Vergilendirmenin en önemli faydalarından biri de, elbette ülke bütçesi için gelir kaynağı kapısı olmasıdır. Alınan vergiler ülke bütçesinin kalkınması açısından ciddi bir maddi destek temini sağlar. Gümrük vergilerinin varlığı, yurt dışından gelen ürün ve hizmetlerin kontrol altında tutulması konusunda da fayda sağlar. Ülkeler, vergi oranını ülkeye girmesi faydalı olan ürünlerde düşük, zarara sebebiyet verecek olanlarda ise yüksek tutmaktadır. Ülkeler kendi bünyelerindeki mal ve hizmetlere koydukları gümrük vergileri ile dışarıdan ithal edilen ürünleri kontrol etmeyi amaçlarlar. Ülkeler kendileri açısından temini gerekli olan mal ve hizmetlerin ülkeye girişini hızlandırabilmek için gümrük vergilerini düşük tutarken, ülkeye girişlerini zorlaştırmak istedikleri mal ve hizmetlerin gümrük vergilerini arttırma doğrultusunda işlem yapmaktadırlar.
Gümrük tarifesi 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun “Gümrük Tarifesi ve Eşyanın Tarife Pozisyonlarına Ayrılması” başlıklı 15/3 maddesinde;
a) Türk Gümrük Tarife Cetveli,
b) Tamamen veya kısmen Türk Gümrük Tarife Cetveline dayanan veya bu cetvele alt açılımlar ekleyen ve eşya ticaretine ilişkin tarife önlemlerinin uygulanması için tespit edilen diğer cetveller,
c) Türk Gümrük Tarifesinin kapsadığı eşyaya uygulanacak olan;
-Gümrük vergi oranları,
- Tarım politikası veya tarım ürünlerinin işlenmesi sonucu elde edilen bazı ürünlere uygulanan özel düzenlemeler çerçevesinde alınan ithalat vergileri,
d) Türkiye'nin bazı ülkeler veya ülke grupları ile yaptığı ve tercihli bir tarife uygulaması gerektiren anlaşmalarda yer alan tercihli tarife uygulamaları,
e) Türkiye tarafından tek taraflı olarak bazı ülkeler, ülke grupları veya toprak parçaları için tanınan tercihli tarife uygulamaları,
f) İthalat vergilerinde, bazı eşyaya şartlı olarak uygulanacak muafiyet veya indirim uygulamaları,
g) Yukarıdakilerin dışında kalan diğer tarife uygulamaları.
Şeklinde belirtilmiştir.
Yukarıda belirtildiği gibi, Türk Gümrük Tarife Cetveli ve Gümrük vergisi oranları, gümrük tarifesinin farklı unsurlarıdır. Dış ticarete konu olan eşyanın tarife sınıflandırmasına Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde yer verilir. Eşyaya uygulanacak gümrük vergisi oranları ise, İthalat Rejimi Kararı’na ekli listelerde, ülkeler ve ülke grupları bazında düzenlenmiş olan ayrı sütunlarda gösterilir.
Gümrük vergisi konusunda hesaplama yapılırken vergi matrahına gümrük tarifesinin unsurları uygulanır. Gümrük vergilerinde verginin matrahı eşyanın kıymetidir. Bu çerçevede, gümrük vergileri hesaplanırken üç temel faktör esas alınmaktadır:
- Eşyanın tarife sınıflandırması,
- Eşyanın menşei,
- Eşyanın gümrük kıymeti
İthalat sırasında uygulanacak olan gümrük vergisi oranı ve döviz kuru açısından gümrük beyannamesinin tescil edildiği tarih çok önemlidir. İthalattan kaynaklanan gümrük vergilerini ödeme yükümlülüğü gümrük beyannamesinin tescil edildiği tarihte başlar. Bu vergiler, gümrük beyannamenin tescil edildiği tarihte geçerli olan gümrük tarifesi unsurlarına göre hesaplanır.
Gümrük vergisi hesaplaması, ürünlerin piyasa değeri ve sigorta maliyetlerine göre değişiklik göstermektedir. Gönderinin içeriği, taşıma ve sigorta maliyetleri, gümrük vergisinin hesaplanmasında temel unsurdur. Gümrük vergileri, ticari işlemler için ithalatta gümrük yükümlülüğünün başladığı tarihte yürürlükte olan gümrük tarifesine göre İthalatta CIF Kıymet ( Eşya Bedeli + Navlun ( Uluslararası taşıma ücreti ) + Sigorta ) üzerinden hesaplanır. Gümrük vergisi hesaplama, gönderinin değerinin taşıma ve sigorta maliyetlerinin yüzdesi üzerinden yapılır ve elde edilen miktar, GTIP tarife koduna göre belirlenen gümrük vergisi yüzdesi ile çarpılır. Bu yüzden vergi oranları, ürün kategorisine, içeriğine, boyutuna ve ülkeye göre değişiklik gösterebilir.
İthalat süreçlerinde olduğu gibi yurt dışına yapılan ürün satışlarında da, CIF bedeli üzerinden Gümrük Vergisi ödenmesi gerekmektedir. CIF değeri, ürün satış kıymetine taşıma, navlun ve sigorta giderlerini ekleyerek hesaplanır. Eşyanın satış bedelini ise, 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 24. maddesindeki esaslara göre belirlemek gerekmektedir. CIF değeri yani matrah ile ürün için belirlenen oranın çarpımını alarak İhracat Gümrük Vergisi ödemesi yapılabilmektedir.
Gümrük vergilerinin ödenmesi ile ilgili olarak; Gümrük beyannamesine bağlı vergiler beyanname numarası ilgi tutularak beyannamenin ait olduğu Gümrük Saymanlık Müdürlüğüne, Yetki verilmiş olan Kamu bankalarına (Ziraat Bankası, Ziraat Katılım Bankası, Vakıfbank, Vakıf Katılım Bankası, Halkbank ve Emlak Katılım Bankası) ödenir.
Posta Ve Hızlı Kargo Taşımacılığı yoluyla gelen gönderilere ait vergiler Gümrük Genel Tebliği’nin (Seri No:4 ) 11. Maddesine göre gönderiyi getiren operatöre ödenebilmektedir.
