Distribütörler Haricindeki İthalatçılar Tarafından Gerçekleştirilen Araç İthalatı
Son zamanlarda distribütörler haricindeki ithalatçılar tarafından gerçekleştirilen araç ithalatında kıymet belirlenmesi konusu yoğun bir şekilde tartışmalara konu oldu. Ticaret Bakanlığı tarafından önce 2021/31 sayılı Genelge akabinde 2021/3 sayılı Genelge ve son olarak 2022/12 sayılı Genelge yayımlandı. 2021/31 sayılı Genelgenin yayımlanması sonrasında doğrudan distribütör fiyatlarının aracın gümrük kıymeti olarak dikkate alındığı örneklerle karşılaşıldı. Akabinde bu tartışmalara son vermek için 2022/12 sayılı Genelge yayımlandı. Peki yeni Genelge ile tartışmalar bitecek mi denilirse tahminimce yine aynı hızda devam edeceğini söylemek yanlış olmayacaktır.
2022/12 sayılı Genelge akabinde nihai durumda yapılacak ithalatlarda tesis edilecek işlemler özetle aşağıda sıralanmıştır.
• İthale konu aracın distribütör sıfatıyla ithal edilip edilmediği, ithalatçıdan temin edilecek sözleşmeler incelenerek tespit edilecektir.
• İthale konu araç ile aynı veya yakın bir tarihte ithal edilen aynı/benzer eşya niteliğini haiz araç kıymetleri araştırılacak ve elde olunacak bilgiler çerçevesinde, beyan edilen gümrük kıymetinin gerçeklik veya doğruluğu konusunda makul şüphe oluşması halinde, kıymet tespit yöntemleri ile kıymet araştırması ve incelemesine ilişkin olarak 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve ikincil düzenlemeler çerçevesinde işlem yapılacaktır.
• İlave bilgi ve belge gerekmesi halinde beyan sahibinden belge talebinde bulunulacak, ithale konu aracın çıkış/ihracat ülkesi ile ticaret yapılan ülke aynı olacaktır.
• Araca ait, ihraç ülkesi gümrük idaresi tarafından düzenlenen ihracat beyannamesinin ve aracın satışında üretici firma tarafından yetki belgesi almış yurt dışı bayii tarafından düzenlenen satış faturasının onaylı örneği beyannameye eklenecektir Beyannameye eklenen faturalar Gümrük Yönetmeliğinin “Fatura”ya ilişkin düzenlemelerine uygun olacaktır. Yine fatura üzerinde araç üstünde bulunan ilave donanım ve aksesuar bilgileri ile bunların kıymetlerinin yer alıp almadığı kontrol edilecektir.
• İthale konu aracın Türkiye’de distribütörünün bulunması halinde; mutlak suretle, ilgili markanın Türkiye distribütöründen aracın şasi numarası esas alınarak, kıymeti ile taşıdığı donanım ve aksesuarları konusunda bilgi istenilecektir. İthale konu aracın gümrük kıymetinin tespitinde, distribütörden temin edilen kıymet bilgisi, gümrük kıymeti ile ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde veri olarak dikkate alınacaktır.
• Data Kartı (Teknik Evsaf Kartı) olan markalar için bu kart beyannameye eklenecektir.
• İdare tarafından aracın muayenesi yapılırken, araç üzerinde standart ve/veya ilave hangi donanım ve aksesuarların bulunduğu, bunların kıymetleri, standart donanım kapsamında bulunup bulunmadığı, bulunmakta ise faturada ayrıca belirtilip belirtilmediği özellikle incelenecektir.
• Yurt dışı araştırmasına gidilmesine ihtiyaç duyulması durumunda, ihracatçı ülkeden cevap alınabilmesini teminen, talep yazısında, yurt dışı araştırmasına ihtiyaç duyulma nedenleri maddeler halinde açık ve anlaşılır şekilde belirtilecektir.
• Faaliyet konusu motorlu taşıt ticareti olan ithalatçılar tarafından yurt içinde satılmak üzere yapılacak kayıt ve tescile tabi araç ithalatlarında, ilgili vergi dairesinden temin edilecek “Kayıt ve Tescile Tabi Taşıtların İthalatında ÖTV Aranmaksızın işlem Tesisi için Motorlu Araç Ticareti ile İştigal Edildiğine Dair Belge”nin beyannameye eklenmesi zorunludur.
Bu noktada öncelikle gümrük kıymetinin belirlenmesine ilişkin gümrük mevzuatı hükümlerine kısaca değinmek uygun olacaktır. Gümrük Kanununa göre eşyanın gümrük kıymetinin tespitinde öncelikle satış bedeli yönteminin kullanılacağı, satış bedeli yöntemi kullanılamaz ise sırasıyla aynı ve benzer eşya yöntemi, bu yöntemlerin de kullanılamaması halinde hesaplanmış ve indirgenmiş kıymet yöntemlerinin kullanılması gerekiyor. Tüm yöntemlerle eşyanın kıymet tespitinin yapılamaması halinde son yöntem denilen diğer bir ifade ile elde olan verilerle kıymet tespitinin yapılması gerekiyor.
2022/12 sayılı Genelgede aynı eşya benzer eşya kıymetleri, kıymet araştırması gibi hususlara özellikle değinilerek distribütör harici yapılacak araç ithalatlarında tesis edilecek kıymet işlemlerinin bir nebze de olsa gümrük mevzuatının gümrük kıymetine ilişkin mevzuat maddelerine yaklaştırılmaya çalışıldığı bu yönüyle yaşanan kıymet belirleme tartışmalarının aşılmaya çalışıldığı görülüyor.
Konuya ilişkin 2021/31 sayılı Genelge’de aracın satışında üretici firma tarafından yetki belgesi almış yurt dışı bayii tarafından düzenlenen satış faturasının onaylı örneğinin ibraz edilmesi halinde, makul şüphe durumları hariç olmak üzere distribütör üzerinden ayrıca kıymet konusunda bilgi istenilmeyeceği belirtilirken, son yapılan düzenlemede distribütörden şasi numarası ile donanım ve aksesuar konusunda bilgi istenilmesi zorunlu hale getirildi.
Yukarıda da belirtildiği üzere, son dönemlerde Türkiye distribütöründen ithal edilecek araca ilişkin alınan kıymet bilgilerinin doğrudan aracın kıymeti olarak esas alındığı durumlar ile karşılaşılmıştır ki bu durum tamamı ile gümrük mevzuatına aykırıdır. 2022/12 sayılı Genelge’de ise Türkiye distribütöründen alınacak bilgilerin aracın gümrük kıymetinin tespitinde, distribütörden temin edilen kıymet bilgisinin, gümrük kıymeti ile ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde veri olarak dikkate alınacağı belirtilmiş. “Veri olarak dikkate alınması” ifadesi yine çok tartışmalara yol açacak gibi duruyor.
Esasen, Gümrük mevzuatı kapsamında distribütör fiyatları sadece faturanın doğruluğunun teyidinde kullanılabilir bir veridir. Distribütör fiyatlarıyla fatura tutarı arasında önemli ölçüde düşüklük varsa bu makul şüphe oluşturacak ve eşyanın gümrük idaresince kıymet araştırmasına gönderilmesi için bir gerekçe oluşturacaktır. Akabinde yukarıda sayılan gümrük kıymeti belirleme yöntemlerinin sırasıyla uygulanması gerekecek, tüm yöntemlerin uygulanamaması halinde ise kıymet belirleme yöntemlerinden “son yöntem” e geçilecek ve bu aşamada distribütör fiyatları yine karşımıza çıkacaktır.
Bu noktada, yeni düzenlemede bu durum yine açıkça dile getirilmemişse de satır aralarında distribütör fiyatının doğrudan eşya kıymeti olarak esas alınmaması gerektiğinin ima edildiğini düşünüyorum. Fakat bu Genelge’de distribütör fiyatının doğrudan eşya kıymeti olarak dikkate alınmayacağı belirtilmediğinden yine yanlış uygulamalar yapılmasına yol açabileceği ve konuyla alakalı yeni davaların ortaya çıkmasına neden olacağını düşünmekteyim.
İlaveten bu noktada , distribütör harici araç ithalatı yapılması planlanıyor ise mevzuatı önceden bilerek hareket etmek gümrük idaresinde yaşanılabilecek aksaklıkları önemli ölçüde azaltacaktır. Bu kapsamda yapılacak araç ithalatında üretici firmadan fatura düzenlenirken detaylı bilgilere yer verilmesinin özellikle araç donanımlarının ve aksesuarlarının ayrı ayrı belirtilmesinin istenilmesi uygun olacaktır.
