DIŞ TİCARETİN GENEL GÖRÜNÜMÜ
Geçtiğimiz hafta Ticaret Bakanlığı tarafından Aralık ayı geçici dış ticaret verileri açıklandı. Buna göre ihracat yılı binde 6 artışla 255,8 milyar dolar, ithalatı binde 5 azalışla 361,8 milyar dolar düzeyinde tamamladı.
İhracat 2.023 yılı genelinde yatay bir seyir İzlerken ithalat yılın ilk yarısı ve ikinci yarısında tamamen farklı bir görünüm sergiledi. Öyle ki, Ocak-Mayıs döneminde çift haneli artışlar gösteren ithalat Haziran-Aralık dönemindeki yedi ayın beşinde geriledi. Nitekim Aralık ayındaki düşüş %11’e ulaştı. Mayıs ayında 122 milyar dolara ulaşan dış ticaret açığı Aralık ayında yaklaşık 106 milyar dolara indi.
Geçen yıl motorlu kara taşıtları, makine, elektronik ve altın ihracatında kayda değer artışlar olurken; tekstil, hazır giyim, demir-çelik ve alüminyum ihracatı geriledi. 2022’de 96 milyar dolar olan enerji ithalatı faturası 2023’te 69 milyar dolara indi. Bu kadar sert olmamakla birlikte, petrol türevleri olan plastik ve organik kimyasal ithalatında da düşüşler yaşandı. Ancak motorlu kara taşıtları ithalatı 18 milyar dolardan 32 milyar dolara, makine ithalatı 34 milyar dolardan 41 milyar dolara, elektronik ithalatı 21 milyar dolardan 28 milyar dolara, altın ithalatı 23,5 milyar dolardan 31 milyar dolara yükseldi.
2022’de dünya mal ihracatı 24,1 Trilyon dolara ulaşmıştı. 2023’te bunun yaklaşık bir trilyon dolar gerilemiş olduğu tahmin ediliyor. Türkiye dış ticaret verilerini erken açıklayan ülkelerden biri ancak pek çok ekonominin verileri Mart ve Nisan aylarında açıklanacağı için net durumu birkaç ay sonra öğreneceğiz. Ancak şimdiden söylenebilecek bir şey varsa, o da; 2022’de ilk kez yüzde 1,05’e ulaşan daha ihracatındaki payımızı 2023’te yüzde 1,1 civarına yükseleceğidir ve bu diğer ülkeler ile kıyaslandığında kilit bir başarı göstergesidir.
Geçen yıl Dünya ticareti adına durgun bir yıldı. Nitekim Türkiye'nin en büyük pazarı olan Euro Bölgesi büyüme anlamında çok zayıf bir performans gösterdi. Hatta bazı ülkeler resesyona girdi.
IMF, 2023’te Euro Bölgesinde reel talep artışının negatif olduğunu tahmin ediyor. İhracat adına bir diğer zorluk ise enerji fiyatlarındaki düşüş nedeniyle petrol ihracatçısı ülkelerin taleplerindeki yavaşlama idi. Bununla birlikte ihracatımızı en çok arttırdığımız ülkeler arasında bu ülkeler yer alıyor. Örneğin siyasi ve ticari ilişkilerin normalleştiği Suudi Arabistan'a ihracat %160 artarak 2,6 milyar dolara ulaştı. Cezayir'e ihracat %35, BAE’ye ihracat yüzde 60 arttı. Rusya, Polonya, Yunanistan ihracatta yakalanan diğer ülkeler oldu. Almanya'ya ihracat önceki yıla göre değişmezken, ABD, Irak, İngiltere ve İsrail gibi önemli pazarlara satışlar düştü.
2023’te ihracatını en çok artıran iller arasında dikkat çekenler İstanbul, Ankara ve Mersin’di. İstanbul ve Mersin çıkışlı ihracatın önemli bir bölümü Orta Doğu ve Kuzey Afrika'ya yöneldiği için, Ankara çıkışlı ihracat ise büyük oranda savunma ve havacılık sektörlerindeki firmaların yüksek performansından kaynaklandı. Nitekim bu sektör geçen yılı %27 ihracat artışı ile tamamladı. Şubat ayında yaşanan büyük deprem felaketi nedeniyle Hatay'ın ihracatı yıl genelinde yüzde 11,7 düştü.
2024 ihracat için geçen yıldan daha iyi bir dönem olacak. Ancak bu iyileşmeyi özellikle yılın ikinci yarısında görebileceğiz. En büyük ihracat pazarımız olan Avrupa ülkelerinde PMI endeksleri yaklaşık 18 aydır 50’nin altında değerler alıyor. Yılın ikinci 6 ayında endekslerin yavaş yavaş yükselişe başladığını ve dış talebin arttığını göreceğiz. Aynı şey ABD ekonomisi için de geçerli. Başka bir pozitif gelişme ise MENA bölgesindeki ekonomik büyümenin geçen yılın üzerine çıkacak olması. 2023’te 23 trilyon dolara inen küresel ticaretin bu yıl 24,6 trilyon dolara çıkması; yine geçen yıl negatif olan Avrupa bölgesindeki reel talep artışının bu yıl yüzde3’ün üzerine çıkması bekleniyor.
İthalatta da benzer bir dönem bizi bekliyor. Yılın ilk yarısında negatif bir seyir izleyecek olan ithalat ikinci yarıda kademeli bir şekilde artışa geçebilir. Burada önemli olan Türkiye'de iç talebin nasıl seyredecek olması. Son aylarda iç talepte yavaşlama olduğuna dair göstergeler güçlenmeye başladı. Geçtiğimiz günlerde Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek daha önce yaptığı bir açıklamayı tekrarlayarak iç talepte yavaşlama olacağı konusunda uyarıda bulundu. İkinci önemli faktör ise petrol başta olmak üzere hammadde fiyatlarının seyri. Bu alanda da yılın ikinci yarısında yükseliş görebiliriz.
