BASIC-PH TEORİSİ
Travma ve stres deneyimlerinden sonra bireyler bu gibi durumlarla duygusal olarak baş edebilmek için çeşitli içsel ve dışsal kaynaklara başvururlar. Zor ve stres verici durumlarla karşılaşıldığında, baş etmek için her birey farklı bir kaynağını devreye sokabilir.
BASIC-PH yöntemi, ilk kez M. Lahad ve ekibi tarafından ortaya atılmış “travma ile başetme”ye yönelik bir teoridir. Bu teoriye göre zor ve stres verici durumlarla karşılaştığımızda her birey farklı kaynaklarını süreçle baş edebilmek için devreye sokar.
BASIC – PH modeline göre bireyin baş etme kaynakları 6 boyutta incelenir. Bu boyutlar şunlardır:
B – (Belief) İnanç
A – (Affect) Duygu
S – (Social interaction) Sosyal Etkileşim
I – (Imagination) Hayal Gücü
C – (Cognition) Biliş
PH – (Physical) Davranış, Fiziksel Aktiviteler
Eğer bir kişi bu boyutlar arasından hangi kanalı veya kanalları sıklıkla kullandığını fark eder ve bunun üzerine yoğunlaşırsa stres verici durumlarla karşı karşıya kaldığında bunun üstesinden daha kolay gelebilir.
B – (Belief) İnanç
İnanç; yaşamı anlamlandırma biçimlerimiz, değer sistemlerimiz, kendimize, ötekine, dünyaya dair varsayımlarımızı içerir. Zor durumların üstesinden gelmede inançlarımız, değerlerimiz bize yardımcı olabilir. Örneğin dua etmek, geleceğe dair bir varsayımda bulunmak ve umut etmek, kendinden daha aşkın bir kuvvete inanmak, o gücün destek olacağı inancı vb.
A – (Affect) Duygu
Travmanın neden olduğu duyguları değişik şekillerde ifade etmeyi kapsar. Terapilerde de sık sık ortaya çıkararak desteklemeye çalışılan bu baş etme becerisi ağlayarak, gülerek, birisi ile deneyimleri hakkında konuşarak, yazarak veya resim yoluyla ifade etmeyi içerir. Duyguları fark etmek, diğer içsel kanallarımızla etkileşime geçmek için bir kapı açar.
S – (Social interaction) Sosyal Etkileşim
Bir gruba ait olma, sosyal rollerinin gereklerini yerine getirme, destek alma ve destek vermeyi kapsar. Bu girişimler aidiyet ve dayanışma hissinin pekişmesini sağlar. Profesyonel destek almak da bu kanalın içeriğindedir.
I – (Imagination) Hayal Gücü
Hayal gücü ve yaratıcılığın kullanımını kapsar. Resim, yazı, drama, rüyalar, mizah vb. kaynakları içerir. Daha önce fark etmediğimiz farklı bir pencereden bakmaya yardımcı olarak diğer kaynaklara erişmek için esneklik, farklı baş etme yöntemlerini keşfetmek için motivasyon sağlar.
C – (Cognition) Biliş
Bilgi toplama, sorgulama, problem çözme, verileri inceleme, araştırma becerilerini harekete geçirerek ihtiyaca yönelik strateji oluşturma girişimlerini kapsar. Yaşanan kriz ile ilgili bilgileri edinmek yas ve iyileşme sürecini başlatır. Olumlu sözler ise ifade etme, problem çözme ve olumsuzluklarla baş etme için kullanılabilir.
PH – (Physical) Davranış, Fiziksel Aktiviteler
Bireyin bedenini ve ruhunu rahatlatması için yapmış olduğu, zihni ve bedeni harekete geçiren her tür eylemi ifade eder. Bu kanalın en önemli hedefi bedensel sağlığın korunmasına yönelik (iyi uyku, beslenme, duş alma, fiziksel egzersizler gibi) önlemler almaktır. Tehlike karşısında hayatta kalma değeri taşıyan “savaş ya da kaç” tepkisi travma sonrasında da kaslarda ve duygularda gerginliğe yol açar. Bedenin farkına varmak, gevşemeye yönelik bedensel hareketler yapmak bu alanda etkilidir.
İçinden geçtiğimiz bu zor zamanlarda hepimizin bizi ayağa kaldıracak, umudumuzu yeşertecek kaynaklara ihtiyacı var. Hepimiz bu 6 kaynağı da kullanma becerisine sahibiz. Bu kaynaklardan ne kadar dengeli faydalanabilirsek bu zor günlerde yaşadığımız stresle baş etme kapasitemiz de o kadar artacaktır.
