Dâhilde İşleme Rejimi’nde Devir
Dahilde işleme rejiminde (DİR) devir yapılması konusu her zaman tartışma konusu olmuştur. Rusya- Ukrayna savaşı, Suriye’de ve İran’da yaşanan iç karışıklık gibi dünya ticaret dengelerinin bozulması akabinde DİR’de devir yapılabilmesinin nerdeyse bir ihtiyaç haline geldiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
14 Eylül 2022 tarihinde DİR Kararnamesi’nde ve 2006/12 sayılı DİR Tebliğ’inde yapılan değişiklik ile Dahilde İşleme Rejiminde devir yapılmasına ilişkin yeni bir madde eklendi.
Diğer taraftan, esasen DİR’de devir yapılması yapılan bu değişiklik öncesinde de mümkün olmakla birlikte koşulları arasında önemli düzeyde fark vardı.
Yeni yapılan düzenleme öncesinde; DİR Tebliği’nin 38’inci maddesinin 10’uncu maddesi kapsamında DİİB’Dİİ’den DİİB/Dİİ’ne eşya devri yapılabilse dahi bu madde kapsamında sorumluluk devri yapılamadığından koşulları daha ağırdır. Yeni eklenen maddede yer alan devir koşullarını sağlayamayan firmaların DİR Tebliği’nin 38’inci maddesinin 10’uncu maddesi kapsamında eşya teslimi yapmaları da halen mümkündür.
Yeni düzenleme de ise belirli koşulları karşılayan firmalara dahilde işleme rejimi kapsamında ithal edilen eşyanın hak ve sorumluluklarının devrinin yapılması kaydıyla ihracı taahhüt edilen eşyanın devrine imkan tanınmıştır. Bu yazımda devir işlemine ilişkin 14 Eylül’de yapılan değişiklik öncesi ve sonrası koşulları karşılaştıracağım.
14 Eylül 2022 tarihinden önce Dahilde İşleme Rejimi Tebliği’nin 38’inci maddesinin 10 uncu fıkrası kapsamında;
• Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, başka bir belgenin ithalat bölümünde belirtilen eşya arasında yer alması, • Süresi geçerli belge sahibi firmaya/firmalara yurt içinde teslimi edilmesi,
• Her bir belgenin/iznin taahhüt kapatma müracaatının belirlenen süreler ve ek süreler içerisinde yapılması,
• Eşyayı devreden ve devralan dahilde işleme izin belgelerinin kapatma işleminin aynı anda veya ihracatı gerçekleştiren firmaların belgelerinin kapatılmasını müteakip yurt içinde teslimi yapan firmanın belgesinin/izninin kapatılması, koşullarıyla DİİB’den DİİB’e eşya teslimi yapılabilmektedir. Bu şekilde yapılan eşya tesliminde;
• İthal lisansı (kota) ve/veya gözetim belgesi gerektiği halde ibraz edilmemesi, varsa ödenmesi gereken telafi edici verginin ödenmemesi veya eksik ihracat gerçekleştirilmesi halinde, tüm mali ve hukuki sorumluluk ithalatı yapan firmaya aittir.
• Dahilde işleme izin belgesi sahibi firmalar, katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurt içinden temin ettiği malları kullanarak ürettiği malları dahilde işleme izin belgesi sahibi alıcılara katma değer vergisinde tecil-terkin sistemi çerçevesinde yurt içinde teslim edebilir.
Bu düzenleme esasen çok fazla tercih edilmemektedir. DİİB kapsamında ürettiği ürünü başka bir firmanın DİİB’ne teslim eden firmanın, devretmesine rağmen tüm cezai sorumluluklarının hem devrelan firmanın hem de devreden firmanın DİİB/Dİİ’nin kapatılana kadar devam etmesi bu maddenin uygulamada tercih edilebilirliğini azaltmaktadır. 14 Eylül 2022 tarihinde Dahilde İşleme Rejimi Tebliğine eklenen 38/A maddesi ile devir konusunda aşağıdaki şekilde düzenleme yapılmıştır.
• Dahilde işleme izin belgesi kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün, başka bir belgenin ithalat bölümünde belirtilen eşya arasında yer alması,
• Süresi geçerli belge sahibi olunması, kaydıyla firma bu ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyasına ilişkin hak ve yükümlülüklerini Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslara göre söz konusu rejimden yararlanma koşullarını taşıyan başka bir belge sahibi firmaya devredebilir.
• Hak ve yükümlülüklerin Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslara göre başka bir belge sahibine devredildiğinin ve devre konu işlem görmüş ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyası için verilmesi gereken teminatın devralan firma tarafından üstlenildiğinin tevsiki kaydıyla, devreden belge sahibi firmanın belgesi Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde kapatılabilir.
• Devir durumunda varsa ödenmesi gereken telafi edici verginin ödenmemesi veya eksik ihracat gerçekleştirilmesi halinde, tüm mali ve hukuki sorumluluk devralan firmaya geçer.
• Devreden firmanın, belge süresi içerisinde DİİB kapsamındaki işlem görmüş ürün bünyesinde kullanılan ithal eşyasına ilişkin hak ve yükümlülüklerin Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) belirlenen usul ve esaslara göre başka bir belge sahibine devredildiğini ve devredilen ürünün bünyesinde kullanılan ithal eşyası için verilmesi gereken teminatın devralan firma tarafından üstlenildiğini tevsik eden belgeler ile birlikte ilgili gümrük idaresine başvurması durumunda, devredilen ürünün bünyesinde kullanılan ithal eşyası için alınan teminat, ilgili gümrük idaresince devreden firmaya iade edilebilir.
Görüleceği üzere, 14 Eylül de yapılan düzenleme ile DİR kapsamında devir, devreden firmanın tüm hak ve sorumluluklarıyla devredebilmesine imkan sağlamıştır. Bu kapsamda hak ve sorumlulukların devri için ise devrelan firmanın ithal eşya teminatı dahil tüm sorumlulukları üzerine almasını gerekmektedir. Bu şekilde işlem yapılması halinde devreden firma ve devralan firmanın da DİİB/Dİİ kapatmalarının beraber yapılmasına da gerek kalmayacaktır.
Yapılan bu düzenlemenin DİİB kapsamında ithalat yapmış ancak ihracat tahhüdünü yerine getiremeyecek firmalar ve ithal eşya arz sorunları vs gibi nedenlerle tedarik sıkıntısı yaşayan firmalar için alternatif bir çözüm sağlayacağı ve ayrıca ithalatın azaltılarak yurtiçinden temin imkanını artıracağı şüphesizdir. Bununla birlikte, genel çerçeve bu şekilde olmakla birlikte bu kapsamda işlem yapmayı planlayan firmaların ithal eşyasına ilişkin hak ve yükümlülüklerin devri konusunda Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) yayımlanacak usul ve esasları da takip etmeleri uygun olacaktır.
